20.4. Ilovalarga zarur bo‘lgan xizmatlar Uzatuvchi qismda xabarlar interfeys orqali, tarmoq ichida aralashish
imkonini beruvchi transport sathga tushadi.
Tarmoq xizmatlari, interfeys orqali kerakli bo‘lgan ilovalarga tushuvchi va
ularni qayta ishlovchi, adresatning transport sathiga xabarlarni yetkazishni
ta’minlaydi.
Ko‘pgina kompyuter tarmoqlari, Internet bilan birga bittadan ortiq transport
protokollarini qo‘llaydi. Ilovalarni ishlab chiqishda, xizmatga murojaat qiluvchi
transport protokollaridan birini tanlash lozim.
Tanlashni qanday amalga oshirish mumkin? Buning uchun har bir protokolni
qo‘llab-quvvatlovchi xizmatlar ro‘yxatini o‘rganish va kerakli bo‘lgan ilovaga eng
yaxshi xizmat ko‘rsatish qobiliyatiga ega bo‘lganini tanlash kerak. Shunga
o‘xshagan tanlashni, poyezd yoki samolyotda sayohatga chiqishda foydalanish
kerakligini hal qilgan holda amalga oshiramiz. Har bir transport turini o‘zining
afzalliklari bor (masalan, poyezd har bir oraliq punktda to‘xtaydi, samolyot esa
yo‘lga kam vaqt sarflaydi).
Transport sathi ilovalari uchun uchta asosiy talab ajratiladi: ma’lumotlarni
ishonchli uzatish, kafolatlangan uzatish tezligi va ma’lum bir belgilangan vaqtda
ma’lumotlarni yetkazish.
270
20.5. Telnet protokoli va uning tuzilishi Telnetxizmati – Internet texnologiyalarining an’anaviy xizmatlar turidan
biridir. Hozirgi kunda bu xizmat amalda qo‘llanilmaydi. Shuning uchun bu
xizmatning asosiy, umumiy tamoyillarini ifodalash bilan chegaralanamiz.
Telnet xizmatining asosiy vazifasi – uzoqdagi kompyuter resurslariga
ulanish uchun tarmoq terminalini qo‘llash hisoblanadi. U ikki tomonlama
ma’lumotlarni uzatish kanalini ta’minlaydi (20.3-rasm).
20.3-rasm. Telnet xizmati uchun mijoz-server sxemasi.
Telnet xizmatida ma’lumotlarni uzatish va boshqaruvchi axborotlar uchun
TCP-ulanish qo‘llaniladi. Bunda Telnet protokoli uzoqdagi terminalni serverga
ulanishini ta’minlash uchun 23-portni zahiralaydi.
U uchta bazaviy funksiyalarni bajaradi:
uzoqdagi tizimga standart interfeysni ta’minlovchi tarmoqning virtual
terminali (NVT- network virtual terminal) ni aniqlaydi;
mijoz va serverga almashinish opsiyasi moslashtirish imkonini beruvchi
mexanizmni ulaydi;
serverning har qanday dasturini yaratgan holda, mijoz sifatida qatnashish
imkonini beruvchi ulanish simmetriyasini ta’minlaydi.
ASCII kodida ishlovchi Telnet protokoli serverga uzoqdagi barcha
terminallarni, standart qator turidagi (20.4-rasm) “tarmoqning virtual terminallari”
kabi qarash, shuningdek, ancha murakkab funksiyalarni (masalan lokal yoki
271
uzoqdagi exo-nazorat, varaqlash rejimi va h.k.) moslashtirish imkonini
ta’minlaydi.
20.4-rasm. NVT tarmoq virtual terminalining sxemasi.
