Elektron pochta xizmati va uning vazifasi

277 
ikkita foydalanuvchilar bo‘lgan Alisa va Bob misolida komponentlardan har birini 
ko‘rib chiqamiz. Foydalanuvchi agentlari elektron xatlarni o‘qish, javob berish, 
qayta uzatish, yaratish va saqlashga imkon beradi. Alisa Bobga yangi xat 
yozganida uning agenti xatni pochta serveriga yuboradi, bu yerda xat serverning 
chiquvchi xabarlari navbatiga tushadi. Bob xatni o‘qishni istaganida uning agenti 
pochta serveri bilan bog‘lanadi va xatni Bobning shaxsiy kompyuteriga yetkazadi. 
1990-yillarning ikkinchi yarmida mul’timediali xabarlarni o‘qishga va yaratishga 
imkon beradigan foydalanuvchining grafik interfeysli agentlari (Graphical User 
Interface, GUI) keng tarqaldi. 
21.1-rasm. Internet elektron pochtasining tuzilmasi 
Endi pochta serverlari orasida xabarlarni uzatilishi qanday tarzda amalga 
oshirilishini ko‘rib chiqamiz. Ta’kidlash joizki, SMTP protokoli o‘z ma’nosi 
bo‘yicha ikkita foydalanuvchini to‘g‘ridan-to‘g‘ri o‘zaro muloqot qilishini 
anglatadi. Demak, dastlab SMTP mijoz serverning 25-porti bilan TCP-
bog‘lanishni amalga oshirishga urinadi. Agar server javob bermasa urinish 

278 
keyinroq takrorlanadi. Bog‘lanish o‘rnatilganidan keyin mijoz va server amaliy 
darajada muloqot qilishdan oldin bir-birlariga o‘zini tanishtiradigan kishilarga 
o‘xshash qo‘l berishlar bilan muloqot qiladi. Qo‘l berishlar protsedurasining 
borishida mijoz xabarni oluvchi va jo‘natuvchining pochta qutilari manzillarini 
aniqlaydi. Qo‘l berishlar yakunlanishi bilan mijozdan serverga xabarni uzatilishi 
jarayoni boshlanadi. Modomiki, uzatish TCP protokoli yordamida amalga oshirilar 
ekan, ma’lumotlarni ishonchli yetkazilishi ta’minlanadi. Agar mijozning navbatida 
bu serverga mo‘ljallangan boshqa xabarlar bo‘lsa, ularning barchasi bitta TCP-
bog‘lanish orqali ketma-ket uzatiladi. Barcha xabarlar uzatilganidan keyin mijoz 
server bilan bog‘lanishni yopadi. 
21.2-rasm. Alisa Bobga xabar jo‘natayapti 

Download 11,41 Mb.