1.3. MDH davlatlarida internet tarmog’ining holati 1990 yili fizik-olimlar va dasturchilarni birlashtirgan I.V. Kurchatov
nomidagi atom energiyasi institutining hamda Avtoprom vazirligining professional
ilmiy tarmog‘i Internet tarmog‘iga ulandi va zamonaviy Rossiya tarmoqlari
rivojiga zamin yaratdi. 1990 yilda InterNIC Xalqaro axborot markazi ma’lumotlar
bazasida birinchi darajadagi .su domeni ro‘yxatga olindi. Buning natijasida Sovet
Ittifoqi butun dunyo internet foydalanuvchilariga ko‘rina boshladi. Rossiya
Federatsiyasi Internet tarmog‘iga 1993 yilda ulandi. 1994 yilda InterNIC da .ru rus
domeni ro‘yxatga olindi.
Hisob kitoblarga ko‘ra, O‘zbekistonda Internet foydalanuvchilari soni 2007
yilda 1 million atrofida bo‘lgan, 2009 yilda 2,1 million, 2011 yilda 7,5 million.
2016 yilda esa axborot texnologiyalari va kommunikatsiyalarni rivojlantirish
vazirligi ma’lumotlariga ko‘ra Internet foydalanuvchilari soni 13 milliondan oshib
ketgan.
27
2-BOB. INTERNET TARMOG‘INING TUZILISH PRINSIPLARI. TARMOQ KOMPONENTLARI. STANDARTLARI 2.1. Internet tarmog‘ining vazifasi va tuzilishi Interet nima o`zi? Bu savolga ikki xil yo`l bilan javob berish mumkin.
Birinchidan, biz internetning asosiy tushunchalarini tariflashimiz lozim. Bu
interetni yaratadigan qurilma va dasturiy ta’minot komponentlarining asosidir.
Ikkinchidan, murojatlarni taqsimlash hizmatlarini ta`minlaydigan tarmog`ning
infrastrukturasini asosli ravishda tariflash kerak. Keling, muhokamizning asosi
sifatida 2.1-rasmni misol tariqasida keltiramiz.
Internet (ingl. Internet = internet work) – tarkibiy tarmoq yoki quyidagi fizik
tarmoqlar asosida quriladigan umumtarmoqdir:
– lokal – Lokal Area Networks (LAN) – katta bo‘lmagan hududlardagi
(radiusi 1-2 km dan ortiq bo‘lmagan) kompyuter tarmoqlari;
– shahar (yoki megapolislar tarmog‘i) – Metropolitan Area Networks
(MAN) – yirik shaharlar, megapolislar hududlariga xizmat ko‘rsatish
mo‘ljallangan tarmoqlar.
– global – Wide Area Networks (WAN) – turli shahar va mamlakatlarda
joylashgan, territorial taqsimlangan kompyuterlarni birlashtiruvchi tarmoq;
Tarkibiy tarmoqqa kiruvchi tarmoqlar quyi tarmoqlar (subnet), tashkil
etuvchi tarmoqlar birlamchi (yoki oddiygina) tarmoqlar deb ataladi. Tarkibiy
tarmoqning komponentlari ham lokal, ham global tarmoqlar bo‘lishi mumkin. Bitta
quyi tarmoq doirasida barcha uzellar, ular uchun yagona bo‘lgan texnologiyadan
foydalanib o‘zaro harakatda bo‘lishadi.
3
3
James F. Kurose, Computer Networking ATop-Down Approach 6
th
Edition// 2013 by Pearson Education
28
2.1-rasm. Internet tarmog‘ining tarkibiy qismlari