Kommunikasiyalarini rivojlantirish vazirligi muhammad al-xorazmiy nomidagi toshkent axborot texnologiyalari universiteti

151 
14-BOB. IP – TARMOQ POG‘ONASINING ASOSIY PROTOKOLI 
 
14.1. Tarmoq darajasi funksiyalari 
 
Bu bobda biz tarmoq darajasi xostlar orasida aloqa xizmatlarini qanday qilib 
amalga oshirishni ko‘rib chiqamiz. Transport darajasidan farqli ravishda tarmoq 
darajasining “bo’lagi” tarmoqning har bir xostida va marshrutizatorida ishtirok 
etishini ko‘ramiz. Shu tufayli tarmoq darajasidagi protokollar eng murakkab 
protokollardan biri (va shuning uchun ham eng qiziqarlilaridan biri) bo‘lib 
hisoblanadi. 
14.1-rasmda ikkita H1 va H2 xostli va H1 xostdan H2 xostigacha bo‘lgan 
yo‘lda bir nechta marshrutizatorlari bo‘lgan oddiy tarmoqning sxemasi 
tasvirlangan. Faraz qilaylik, H1 xost H2 xostga axborot uzatayotgan bo‘lsin. Bu 
xostlarda va oraliq marshrutizatorlarda tarmoq darajasining rolini (o‘rnini) ko‘rib 
chiqamiz. H1 xostning tarmoq darajasi segmentlarni qabul qilib oladi, har bir 
segmentni deytagrammaga inkapsulyatsiyalaydi (tarmoq darajasining almashinuv 
birligi), shundan so‘ng deytagrammalarni ularning adresati yo‘liga jo‘natadi. Qabul 
qiluvchi H2 xostda tarmoq darajasi deytagrammalarni o‘zining eng yaqin 
marshrutizatorlaridan (mazkur holda R2 dan) oladi, transport darajasidagi 
segmentlarni tortib oladi va ularni H2 xostining transport darajasiga yetkazib 
beradi. Marshrutizatorlarning asosiy vazifasi deytagrammalarni kirish aloqa 
liniyalaridan chiqish liniyalariga tomon “siljitishdan” iborat. 14.1-rasmda 
marshrutizatorlar protokollarining qisqartirilgan steki bilan, ya’ni tarmoqdan 
yuqori darajalarsiz ko‘rsatilganiga e’tiblor qiling, chunki marshrutizatorlarda 
tatbiqiy (amaliy) va transport darajalaridagi protokollar ishlamaydi (nazorat qilish 
vazifalarini istisno qilgan holda). 
Shunday qilib, tarmoq darajasining roli aldamchi tarzda oddiydir – paketlarni 
uzatuvchi xostdan qabul qiluvchiga siljitish (ko‘chirish). Buning uchun tarmoq 
darajasining uchta muhim funksiyasini ajratish mumkin. 

152 

Ma’lumotlarni siljitish. Paket marshrutizatorning kirishiga yetib kelganda 
marshrutizator uni tegishli chiqish liniyasiga ko‘chirishi kerak. Masalan, H1 
xostdan R2 marshrutizatoriga yetib keladigan paket H2 xostga tomon yo‘ldan 
keyingi marshrutizatorga uzatilishi kerak. 

Yo‘lni aniqlash. Tarmoq darajasi paketlar jo‘natuvchidan qabul qilib 
oluvchiga qarab boradigan marshrutini (yo‘nalishini) yoki yo‘lni aniqlashi kerak. 
Bu marshrutlarni hisoblovchi algoritimlar marshrutlashtirish algoritimlari deb 
ataladi. Marshrutlashtirish algoritimi, masalan, paketlarning H1 xostidan H2 
xostiga tomon harakatlanadigan yo‘lini belgilab beradi.
23
23
James F. Kurose, Computer Networking ATop-Down Approach 6
th
Edition// 2013 by Pearson Education 

153 
14.1-rasm. Tarmoq darajasi. 
“Marshrutlashtirish” va “ma’lumotlarni siljitish” amallarini ko‘pchilik 
mualliflar chalkashtirishadi va sinonim tariqasida foydalanishadi. Biz bu atamani 
ancha aniqroq qo‘llashga harakat qilamiz. “Marshrutlashtirish” deb biz 
deytagramma jo‘natuvchidan qabul qilib oluvchga o‘tadigan butun yo‘lni 
aniqlashning global (butun tarmoqni qamrab oluvchi) jarayonini aytamiz. 
“Ma’lumotlarni siljitish” deb esa aniq bir marshrutizatorning deytagrammani 
kiritish aloqa liniyasi interfeysidan chiqish liniyasi interfeysiga ko‘chirish bo’yicha 
mahalliy (lokal) harakatlarini aytamiz. 

Download 11,41 Mb.