5.
Bode, grid, legend buyruqlarining vazifasi nimalardan iborat?
6.
Gibrid tizimlar qanday tizim hisoblanadi?
7.
Kodlash nima?
8.
Kvantlash nima?
12-amaliy mashg‘ulot. Raqamli PID - rostlagichni loyihalash
MATLAB ning Simulink vositasi yordamida har qanday loyihalashni amalga
oshirishimiz mumkin. Ushbu amaliy mashg‘ulotda
biz sanoatda va ishlab
chiqarishda foydalanadigan rostlagichlarni loyihalash jarayonini kuzatamiz. Ushbu
mashg‘ulotni boshlashdan avval PID kontroller haqida qisqacha va to'liq ma’lumot
beramiz. So‘ngra biz PID kontrollerni o‘zimiz loyihalashni amalga oshirishga
yordam beradigan oddiy blok diagrammani ko‘rib chiqamiz.
Buning uchun biz
Simulinkdan foydalangan holda kontrollerlarni loyihalash misolini keltirib o‘tamiz.
Ushbu amaliy mashg‘ulot orqali PID kontrollerni ikki xil usulda loyihalashni
kuzatishimiz mumkin.
Bularning ikkalasini ham amalga oshiramiz va amalga oshirilgandan so‘ng
ikkala usulning natijalarini solishtiramiz. Oxirida ushbu amaliy mashg‘ulotda
ishlatiladigan tushunchalar va bloklar bo‘yicha oddiy misolni ko‘rib chiqamiz.
PID kontrollerlari foydalanish qulayligi va
ishlashdan qoniqish tufayli
o‘zlarining ilovalarini sanoat sharoitida yaxshi aks ettiradi. Ular foydalanuvchiga
ko‘p sonli jarayonlarga kirishni ta’minlashga qodir. Ushbu kontrollerlarning kirish-
chiqish nisbati boshqa har qanday kontrollerga qaraganda ancha yuqori. PID, ya’ni
Kp, Ki va Kd parametrlarini sozlash uchun keng qo‘llanilishi
tufayli ularni
loyihalash uchun ko‘plab texnikalar mavjud. Demak, bu parametrlar PID
kontrollerda
qo‘shimcha funksiyalarni amalga
oshirish samaradorligini
yaxshilaydi. Shunday qilib, yuqoridagi parametrlar PID kontrolleridagi qo‘shimcha
funktsiyalarni amalga oshirish samaradorligini oshiradi. Masalan quyidagi 12.1-
rasmda harorat o‘zgarish grafigi ko‘rsatilgan. Bu yerda controller harorat o‘sish,
kamayish qaysi nuqtada, qancha vaqt oralig‘i bilan o‘zgarishi
jarayonini aks
ettirishi keltirilgan.
12.1 – rasm. Harorat o‘zgarishi grafigi.
Hozirgi vaqtda boshqaruv jarayonlaridan foydalanish deyarli hamma joyda
mavjud. Misol uchun, biz sovuqni his qilganimizda va isitgichni yoqsak, biz qayta
aloqa zanjirini hosil qilamiz va har safar kechikayotganimizda avtomobilning gaz
pedalini bosganimizda, biz yana boshqaruv jarayonini hosil qilamiz. Har safar biz
ushbu jarayonning oldingi natijalarini sezish orqali
atrof-muhitda biron bir
o‘zgarish qilsak, ongimizda yaqin nazorat boshqaruvini hosil qilamiz. Avtomobil
tezligini o‘zgartirish eng yaxshi misollardan biridir. Oddiy PID kontrollerning blok
diagrammasi quyidagi rasmda keltirilgan(12.2 - rasm).
12.2-rasm. PID kontroller blok diagrammali ko‘rinishi.
Ushbu blok diagramma orqali Simulinkda
PID kontrollerni qanday
loyihalashni ko‘rib chiqamiz. Lekin birinchi navbatda, Simulink yordamida oddiy
PID kontrollerning ishlashiga oid oddiy misoldan boshlasak maqsadga muvofiq
bo‘ladi. Simulinkda PID kontroller ikki xil usul yordamida loyihalashni
ko‘rishimiz mumkin. Simulink kutubxona brauzerida PID nomli blokni o‘z ichiga
oladi. PID kontrollerni tasvirlash uchun PID
bloki yordamida yoki blok
diagrammasi yordamida o‘z PID kontrollerimizni loyihalash orqali amalga
oshirishimiz mumkin. Biroq, ularning ikkalasining
natijalari ikki xil holatni
tasvirlaydi.
Endi dasturlash qismidan boshlaymiz. Avvalgi darslarda bo‘lgani kabi
MATLAB va keyin Simulinkni ochamiz. Shundan so‘ng, (
