• KIRISH
  • Ko’p portli kompyuterlar yordamida texnologik jarayonlarni boshqarish tizimini loyihalash




    Download 1,47 Mb.
    Pdf ko'rish
    bet2/26
    Sana28.06.2024
    Hajmi1,47 Mb.
    #266165
    1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   26
    4-bob: XAYOT FAOLIYAT XAVFSIZLIGI
    ...................................................65
     
    Xulosa
    .........................................................................................................72
     
    Foydalanilgan adabiyotlar
    ........................................................................73
     
     
     
     



    KIRISH 
     
    Qishloq va suv xo’jaligidagi ko’plab tarmoqlarda qo’llanilayotgan ilg’or 
    texnologiyalar ishlab chiqarishning avtomatlashtirilgan boshqaruv tizimlaridan 
    foydalanishni talab qiladi. Shuning uchun soha bo’yicha tayyorlanayotgan 
    mutaxassislar avtomatikaning texnik vositalari, avtomatik nazorat, avtomatik 
    rostlash, avtomatik boshqaruv tizimlari, operativ xizmat tarmog’i haqida maxsus 
    bilimga ega bo’lishlari zarur. 
    Avtomatika - fan va texnikaning alohida sohasi bo’lib, bu soha avtomatik 
    boshqarish nazariyasi, avtomatik tizimlar yaratish prinsiplari va bu tizimlarda 
    qo’llaniladigan texnik vositalar bilan shug’ullanadi. Avtomatika so’zi grekcha 
    so’zdan olingan bo’lib, o’zi xarakatlanuvchan moslamani anglatadi. Avtomatika 
    fan sifatida 18-asrning ikkinchi yarmida, ya’ni ip-yigiruv, tikuv stanoklari va bug’ 
    mashinalari kabi birinchi murakkab mashina - qurilmalarining paydo bo’lish 
    davrida ishlatila boshlandi. 
    Тexnika tarixida birinchi ma’lum bo’lgan avtomatik qurilma Polzunov bug’ 
    mashinasi (1765 y.) hisoblanadi. Bu mashina oddiy shamol va gidravlik 
    dvigatellarning o’rniga ishlatilgan va odam ishtirokisiz suvning sathini rostlagan. 
    Avtomatik rostlashning asosiy prinsiplarini ingliz olimi F. Maksvell tomonidan 
    1868 yilda ishlab chiqildi. 
    Тexnikaning rivojlanishi va odamlarning og’ir qo’l mexnatidan bo’shashiga 
    qaramasdan ish jarayonlari va mehnat qurollarini boshqarish kengayib va 
    murakkablashib bordi. Ayrim holatlarda esa maxsus qo’shimcha elementlarsiz 
    mexanizatsiyalashgan ishlab chiqarishni boshqarish imkoniyatlari murakkablashdi. 
    Bu esa o’z navbatida avtomatikaning muhimligini va uni rivojlantirish kerakligini 
    isbotladi.
    Avtomatika - mashina texnikasi rivojlanishining yuqori pog’onasi 
    hisoblanadi. Bunda odamlar nafaqat jismoniy mehnatdan, balki mashina, 
    qurilmalar va ishlab chiqarish jarayonlarini nazorat qilish va ularni boshqarishdan 
    holis bo’ladilar. Avtomatika mexnat unumdorligini oshirish, ish sharoitlarini 



    yaxshilash, jismoniy va aqliy mexnatni bir-biriga yaqinlashtirish kabi ko’plab 
    jarayonlar uchun hizmat qiladi. 
    Нozirgi davrda fan texnika taraqqiyoti shunday ilgari surildiki, mavjud 
    texnika va texnologiyalar ishlab chiqarishda yangi, har taraflama zamon talabiga 
    javob beradigan texnik vositalar bilan ta’minlash zaruriyati tug’ildi. Хorijiy 
    mamalakatlardan keltirilayotgan yangi texnika va texnologiyalarni o’zlashtirish esa 
    yuqori bilim va malaka talab etadi. 
    Qishloq va suv xo’jaligini ishlab chiqarishda avtomatik boshqarish tizimlarini 
    qo’llash yuqori samaradorlikka ega, chunki ko’p bosqichli ishlab chiqarish 
    jarayonlarda 
    iqtisodiy 
    samaradorlikka 
    erishish 
    uchun 
    imkon 
    boricha 
    mexanizatsiyalash va avtomatlashtirish vositalaridan keng foydalanish talab 
    qilinadi. 
    Qishloq va suv xo’jaligini avtomatlashtirish asosan sanoatdagi texnologik 
    jarayonlarni avtomatlashtirishdagi tajribalarga asoslanadi. Shu bilan birga qishloq 
    va suv xo’jaligidagi texnologik jarayonlar, shu jumladan gidrotexnik inshootlari, 
    nasos stansiyalari, suvni hisobga olish kabi sohalar o’zining shunday maxsus 
    xususiyatlariga egaki, bu holda tanlangan texnik vositalar va elementlar ma’lum 
    texnologik talablarga javob berishi kerak. 
    Qishloq va suv xo’jaligida ish unumdorligini oshirishning asosiy yo’llaridan 
    biri dexqonchilik jarayonlarini avtomatlashtirish hisoblanadi. Dehqonchilik 
    sohasida 
    mexanizatsiyalash 
    jarayonlari 
    yetarli 
    darajada 
    rivojlanish 
    ko’rsatkichlariga ega bo’lsada, lekin ularni avtomatlashtirish sohasi xaligacha 
    oqsoqlab kelmoqda. Buning asosiy sabablari, birinchi navbatda dehqonchilik 
    jarayonlarining murakkabligi yer va suv sharoitlarining xilma-hilligidir, jumladan:
    a) jarayonlarni xarakatlanuvchan agregatlar bajarishi, tuproq va o’simlikni esa 
    qo’zg’almasligi; 
    b) agregatning xar hil ob-havo sharoitida ishlashi; 
    v) materialning bir jinsli bo’lmasligi (hosildorligi, namlik, ifloslik hamda 
    kutilmagan faktorlar); 
    g) relefning murakkabligi (pastlik - balandlik, chuqurlik). 



    Yuqorida aytilganlardan ko’rinib turibdiki, bo’lajak elektromexanik 
    mutaxassislari oldida qishloq va suv xo’jaligi ishlab chiqarishida avtomatik 
    boshqarish va rostlash tizimlari hamda avtomatikaning texnik vositalarini qo’llash 
    kabi o’ta dolzarb masalalar turibdi. 
    Bitiruv malakaviy ishining maqsadi talabalarda avtomatik boshqarish va 
    rostlash tizimlari va texnik vositalarni tahlil qilish hamda ularni qishloq va suv 
    xo’jaligi sohalarida foydalanish bo’yicha nazariy va amaliy bilimlarni 
    shakllantirishdan iborat. Avtomatikaning texnik vositalariga nazorat axborotlarini 
    qabul qiluvchi, uzatuvchi, o’zgartiruvchi, saqlaguvchi, programmalashtirilgan 
    axborot bilan solishtiruvchi, buyruq axborotini shakllantiruvchi hamda texnologik 
    jarayonga ta’sir ko’rsatuvchi quyidagi uskunalar va texnik qurilmalar kiradi: 
    datchiklar, relelar, kuchaytirgichlar, logik (mantiqiy) elementlar, rostlagichlar, 
    stabilizatorlar, ijro mexanizmlari va boshqalar. Bunday texnik vositalar 
    avtomatikada o’lchash o’zgartkichlari deb ham yuritiladi. 
    Qishloq va suv xo’jaligi ishlab chiqarishini avtomatlashtirish jarayoni 
    umuman olganda uch davrga bo’linadi.
    Birinchi davr - ayrim texnologik jarayonlarni avtomatlashtirish. Jarayonning 
    ayrim parametrlari avtomatlashtirilgan agregat yaqinida o’rnatilgan yirik o’lchamli 
    asboblarning ko’rsatishiga muvofiq ravishda rostlanadi. Bunda asboblarni mashina 
    va uskunalar yaqiniga joylashtirish deyarli qiyinchiliklar tug’dirmaydi.
    Avtomatlashtirishning bu davrida shkalasi yaxshi ko’rsatadigan yirik o’lchamli 
    asboblar ishlatiladi. Bunda bir korpusga o’lchash asbobi, rostlagich va topshirgich 
    joylashtiriladi. 
    Ikkinchi davr - ayrim jarayonlarning kompleks avtomatlashtrish. Bunda 
    rostlash alohida shchitga o’rnatilgan asboblar bo’yicha olib boriladi. Yirik 
    o’lchamli asboblardan foydalanish bu shchitni bir necha metrga cho’zilib ketishiga 
    olib keladi va shchitni nazorat qilish qiyinlashadi. Avtomatlashtirishning bu 
    davrida shchitdagi asboblarni hajmini kichiklashtirish zarurati paydo bo’ladi. Bu 
    masalani hal qilish uchun kichik o’lchamli ikkilamchi asboblar ishlatiladi.



    Uchinchi davr - to’liq avtomatlashtirish davri. Bu davrning xarakterli 
    xususiyati 
    shundaki, 
    barcha 
    jarayonlar 
    yagona 
    dispetcherlik 
    punktiga 
    markazlashtiriladi. Shu bilan birga, mitti ikkilamchi asboblarni ishlatish extiyoji 
    paydo bo’ladi. Doimiy nazoratni talab qilmaydigan o’lchash va rostlash asboblari 
    (yirik gabaritli) shchitdan tashqariga o’rnatiladi. 

    Download 1,47 Mb.
    1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   26




    Download 1,47 Mb.
    Pdf ko'rish

    Bosh sahifa
    Aloqalar

        Bosh sahifa



    Ko’p portli kompyuterlar yordamida texnologik jarayonlarni boshqarish tizimini loyihalash

    Download 1,47 Mb.
    Pdf ko'rish