|
Korpus lingvistikasi book · October 022 citation reads 1,207 authorBog'liq AbjalovaM.KorpLing.Uslubiyqollanma (1)KORPUS LINGVISTIKASI
Manzura Abjalova
~ 75 ~
formatdagi asarlari mavjud. Ammo bularning o‘zi Alisher Navoiy ijodini
o‘rganish, uning so‘zligini tushunish, Navoiyni anglashga hozirgi davr
o‘quvchisi uchun yetarli emas. Navoiy korpusida mazkur bo‘shliqni
to‘ldirish uchun bugungi kunda o‘quvchi tushunishga qiynalgan izohtalab
so‘zlar izohini joriy vaqtda bilish va shunday so‘zning misradagi
ma’nosini anglashi uchun semantik teglangan baza zarur sanaladi.
Alisher Navoiy mualliflik korpusi semantik bazasi.
“Badoye’ ul-
vasat” devonidagi 650 gʻazal, unda keltirilgan maqollar, iboralar,
arxaizm, tarixiy soʻzlar, telmeh, tashbih, tanosib, irsoli masal kabi
she’riy san’atlar semantik teglari asosida birinchi marta III Renessans
davrida o‘rta maxsus va oliy ta’lim talabalari uchun yangi formatdagi
Alisher Navoiy mualliflik korpusi yaratildi va foydalanuvchilarga
qulaylik uchun korpusda qidiruv interfeysi ham ishlab chiqildi.Buning
natijasida foydalanuvchilarda Navoiy ijodi, umuman, XV asr manbalari
bilan mustaqil ishlash koʻnikmalarini rivojlantirish, o‘sha davr so‘zligini
tushunish qobiliyatlarini rivojlantiriladi.
Navoiy ijodini oʻqishli jarayonga aylantirish, Navoiy falsafasini
tushunish, XV asr tili grammatikasini oʻrganish va anglash uchun ham
Navoiy asarlari matnini grammatik tenglash zarurligi aniqlandi.
Mualliflik korpusida Alisher Navoiy ijodining bebaho xazinasi bo‘lgan
g‘azallari semantik tenglanar ekan, ijodkor ifodalayotgan ma’rifiy-
tarbiyaviy, ijtimoiy-siyosiy, falsafiy-axloqiy masalalar mazmuni va
ahamiyatini, janrda keltirilgan badiiy timsollar jilosi bilan birga
foydalanilgan she’riy san’atlarning rang-barangligi, badiiy tasviri,
mantiqiy asoslanishida ahamiyati benihoyadir. Alisher Navoiy MK
uchun “Badoye’ ul-vasat” devonidagi 21226 ta izohtalab soʻz, 5 mingdan
ortiq arxaizm, 170 istorizm, 43 ta maqol, 30 ta ibora, 236 ta talmeh
san’atiga oid soʻzlar, 164 ta zid ma’noli soʻzlar (tazod), 806 ta tanosub,
124 ta tashbih she’riy san’atiga oid leksik birliklarning teglanishi Alisher
Navoiy MK yaratilishiga asos boʻldi.
“Badoye’ ul-vasat” devonida g‘azallar 5001 bayt – 10002 misra,
jami 66539 ta so‘zdan iborat bo‘lib, har bir gʻazal hajmi 6 baytdan 13
baytgacha:
6 baytli – 1 ta, 7 baytli – 437 ta, 8 baytli – 8 ta, 9 baytli – 187
|
| |
