|
Korpus lingvistikasi book · October 022 citation reads 1,207 authorBog'liq AbjalovaM.KorpLing.Uslubiyqollanma (1)Manzura Abjalova
~ 70 ~
qo‘llaniladigan gaplar bilan boyitish, leksikografik manbalarni yaratish,
terminologik tadqiqotlarni olib borish, til qatlamini tadqiq etish,
grammatik kategoriyalar ko‘lami, o‘zbek tili leksikonini o‘rganish kabi
bir qancha masalalarda asosiy yirik vosita hisoblanadi.
Ma’lumki, kompyuter texnologiyalarining korpus tilshunosligida
qoʻllanilishi natijasida til korpuslari asosida soʻzning qoʻllanish davri va
chastotasini aniqlash, terminologiya sohasini rivojlantirish, gap
qurilishini oʻrganish va tahlil qilish, tarjima dasturlari uchun n tilli baza
yaratish, uslubiyatni oʻrganish, elektron lingvodidaktikani rivojlantirish,
ayniqsa, turli lugʻatlarni yaratish imkoniyatlarining kartotekadan avtomat
jarayoniga oʻtildi va bemisl qulayliklarni yuzaga keltirdi
56
. Lugʻatlarni
tuzish masalasida til korpuslarining foydaliligi, ayniqsa, chastotali
lugʻatlarni yaratish, muayyan soha terminologiyasini shakllantirishda
muhim sanaladi. Shuningdek, ikki yoki ko‘p tilli parallel korpuslarning
tarjima bazasi yordamida tarjimon lug‘atlari [Boliang Zhang, 2020],
avtomatik tarjima dasturlarining lingvistik bazalarini shakllantirishda
yirik resurs vazifasini bajaradi.
Lug‘atlarni tuzish
uchun korpus katta hajmli manba vazifasini
o‘taydi. Vaqt o‘tishi bilan korpus kuchli informatsion resursga aylandi.
Korpus asosida kompyuter yordamida lug‘atlar avvalgiga nisbatan tezlik
bilan tuzilmoqda va qayta ishlanmoqda. Masalan, rus tili milliy korpusi
asosida yaratilgan bir qancha lugʻatlarni tilga olish mumkin
57
. E’tiborlisi,
dinamik oʻzgaruvchanlikka ega til korpuslariga asoslangan elektron
lugʻatlar glossemasi (bosh soʻzi) va lug‘at maqolasi “eskirish”ga
ulgurmaydi.
Charlz Fillmor matn korpusining mashhurligi haqida shunday izoh
berdi: “
Men ikkita izoh bera olaman. Birinchisi, korpuslar qanchalik
katta boʻlmasin, leksika va grammatikaning barcha sohalari
toʻgʻrisidagi ma’lumotlarni oʻz ichiga oladigan matnlar korpusi boʻlishi
mumkin deb oʻylamayman. Ikkinchi izoh shundaki, men oʻqigan har bir
56
Oʻzbek tili milliy korpusi – muhim madaniy voqelik (davra suhbati) / “Ma’rifat”, 11.08.2021.
№ 32 (9357).
57
Ляшевская, О. Н., Шаров С. А. 2009. Частотный словарь современного русского языка
(на материалах Национального корпуса русского языка). М.: Азбуковник.
|
| |
