KORPUS LINGVISTIKASI
Manzura Abjalova
~ 81 ~
Mualliflik korpuslari tilning lug‘at boyligida bo‘layotgan o‘zgarishlar
(neologizm, istorizm, arxaizm hodisalari)ni kuzatishning eng qulay
vositasi hamdir. Muallif qo‘llagan so‘zlarning leksik-semantik birikish
imkoniyatini tahlil qilish jarayonida qadimiy va yangi avlod lug‘ati,
grammatikasini taqqoslash imkoniyati kengayadi. Mualliflik korpusi
vositasida muallif so‘zining serqirraligi, bir paytning o‘zida bir necha
semantik kategoriyaga mansub bo‘la olish imkoniyatlarini farqlashda
amaliy yordam beradi. Mualliflik korpuslari orqali shoirning lisoniy
qarashlari bilan bir qatorda, ijtimoiy sohalarga munosabatini, siyosiy
masalalarga qarashlarini ham bilish imkoniyati bo‘ladi.
Alisher Navoiy mualliflik korpusining tarbiyaviy ahamiyati.
Ma’naviy merosimizni asrab-avaylash, ajdodlar ruhini ulug‘lash
ko‘nikmalarini shakllantirish, mutolaa madaniyatini oshirish natijasida
teran fikrga ega bo‘lish, tafakkurni kengaytirishga erishiladi.
Foydalanilgan asosiy lug‘atlar.
Alisher Navoiy mualliflik korpusi
muallif g‘azallariga tegishli minglab leksemalarni o‘z ichiga oladi,
korpusga jamlangan matnlarni semantik teglash – izohtalab so‘zlarning
leksik ma’nolari berish o‘quvchiga so‘zning kontekstual ma’nosini tez va
oson anglash, turli so‘z birikmalarining leksik muvofiqligi, ularning
kombinatorlik qobiliyatini tahlil qilish, ma’lum bir sintaktik
konstruksiyani qabul qilish/qilmasligini aniqlashga imkon beradi.
“Badoye’ ul-vasat” devonidagi g‘azallarda izohtalab so‘zlarning
hozirgi leksik ma’nosini izohlashda P.Shamsiyev va S.Ibrohimovlarning
“Navoiy asarlari tili”, E.Fozilov tahriri ostidagi 4 jildli “Alisher Navoiy
asarlari tilining izohli lug‘ati”, Yu.Berdakning “Navoiy tili lug‘ati”
va
“Mumtoz adabiy asarlar lug‘ati” hamda Х.Muhammadning “Alisher
Navoiy asarlari lug‘ati”dan foydalanildi.
