Sharl, Gey-Lyussak hám Boyl-Mariottıń gaz nızamları

7. Sharl, Gey-Lyussak hám Boyl-Mariottıń gaz nızamları: 
Sharl-Gey-Lyussak nızamlarına muwapıq: 
1) ózgermes basımda ózgermes gaz massasınıń kólemi gazdiń absolyut temperaturasına 
proporcional boladı: 
2
1
2
1
T
T
V
V

P=(const) 
2) ózgermes kólemde ózgermes gaz massasınıń basımı gazdiń absolyut temperaturasına 
proporcional boladı: 
2
1
2
1
T
T
P
P

V=(const) 
Gazdiń basımı, kólemi hám temperaturası arasındaǵı baylanıs ideal gazdiń jaǵday 
teńlemesi yaǵnıy Klapeyron tenlemesi menen kórsetiledi. 
T
PV
T
V
P

0
0
0
bul teńlemedegi 
0
0
0
T
V
P
di R dep belgilesek, onda n mol gaz ushın Mendeleev-
Klapeyron tenlemesi tómendegishe jazıladı: 
PV = nRT 
Bul jerde n=
M
m
bolǵanlıktan, joqarıdaǵı teńleme tómendegi kóriniske iye boladı: 
RT
M
m
PV

R=
1
1
314
,
8
273
4
,
22
325
,
101






К
mol
J
universal gaz turaqlısı dep ataladı. 
8. Daltonnıń parcial basımlar nızamı
– bir-birine ximiyalıq tásir kórsetpeytuǵın gazlar 
aralaspasınıń basımı aralaspadaǵı ayırım gazlardıń parcial basımlarınıń jıynaǵına teń boladı: 
P = P
1
+ P
2
+P
3
+ … 
Parcial basım degenimiz - berilgen gaz málim bir temperaturada aralaspa kólemine teń 
bolǵan kólemdi iyelegende payda bolatuǵın basım.