13- BOB. INFORMATIKA VA AXBOROT TEXNOLOGIYALARI
FANLARIDAN OLIMPIADALAR O‘TKAZISH
13.1. Informatika va axborot texnologiyalari fanlaridan
olimpiadalar tashkil etish va o‘tkazish
Yurtimizda jismonan sog‘lom, ma’nan barkamol, yuksak intelektual
salohiyatli avlodni tarbiyalashga alohida e’tibor qaratilmoqda. Mana bir
necha yilki O‘zbekiston Respublikasi Xalq ta’limi vazirligi tomonidan
5-8 sinflar o‘rtasida tashkil etilayotgan bilimlar bellashuvi tanlovi
iqtidorli o‘quvchilarni aniqlash, ularning intilishlarini qo‘llab-
quvvatlash va rag‘batlantirishga xizmat qilmoqda.
Xalq ta’limi tizimida sog‘lom raqobat muhitini shakllantirish,
o‘quvchilarning bilim olishga bo‘lgan qiziqishini rivojlantirish, ularning
qobiliyat va iste’dodlarini aniqlab, kasb- hunarga yo‘naltirish orqali
ta’lim- tarbiya sifatini oshirish hamda o‘quvchilarni xalqaro olimpiada
va tanlovlarga tayyorlash maqsadida tashkil etilayotgan umumta’lim
fanlari bo‘yicha bilimlar bellashuvi keng jamoatchilik o‘rtasida katta
qiziqish uyg‘otmoqda.
Shuningdek, o‘quvchilarning qiziqishlaridan kelib chiqqan holda
umumta’lim muassasalarining fan va texnika sohasining etuk olimlari
hamda ilmiy- tadqiqot institutlari bilan o‘zaro hamkorligi yo‘lga
qo‘yilmoqda.
Bilimlar bellashuvini tashkil etishning ijobiy tajribasi, keng
pedagogik jamoatchilikning takliflaridan kelib chiqqan holda uni tashkil
etish hamda hududiy xalq ta’limi boshqaruv idoralari va xalq ta’lim
muassasalarining reytingini aniqlash maqsadida har yili 4 bosqichda
o‘tkaziladi.
Umumta’lim fanlari bo‘yicha milliy olimpiadalarini o‘tkazish
bosqichlari
. Umumta’lim fanlari bo‘yicha milliy olimpiadalar quyidagi
to‘rt bosqichda o‘tkaziladi:
a) birinchi bosqich - umumiy o‘rta ta’lim muassasalari, akademik
litsey va kasb- hunar kollejlarida;
b) ikkinchi bosqich - tuman, shuningdek hududiy tumanlarga
bo‘linmagan shahar miqyosida;
v) uchinchi bosqich - viloyat bo‘yicha, shu jumladan,
Qoraqalpog‘iston Respublikasida va Toshkent shahri miqyosida;
g) to‘rtinchi bosqich - respublika miqyosida.
366
Milliy fan olimpiadasining birinchi bosqichi tegishli o‘quv yilining
noyabr oyida umumiy o‘rta ta’lim maktablari, akademik litsey va kasb-
hunar kollejlari o‘quvchilari o‘rtasida o‘tkaziladi. Birinchi bosqichda
ishtirokchilar soni chegaralanmaydi.
Birinchi bosqichini o‘tkazish uchun umumiy o‘rta ta’lim
muassasalari, akademik litsey va kasb-hunar kollejlarida kamida 5
nafardan iborat tashkiliy qo‘mita tuziladi. Tashkiliy qo‘mita tarkibiga
umumiy o‘rta ta’lim muassasalari, akademik litsey va kasb-hunar
kollejlari rahbarlari,
ularning
o‘quv-tarbiyaviy ishlar bo‘yicha
o‘rinbosarlari, malakali fan o‘qituvchilari, ota-onalar qo‘mitasi va
Kuzatuv kengashi vakillari kiritiladi.
Birinchi bosqich uchun topshiriqlar umumiy o‘rta ta’lim maktablari,
akademik litsey va kasb- hunar kollejlarining fan metodik kengashi (fan
kafedralari) tomonidan tayyorlanib, tashkiliy qo‘mita tomonidan
tasdiqlanadi.
Birinchi bosqichni o‘tkazish mas’uliyati umumiy o‘rta ta’lim
muassasalari, akademik litseylar va kasb- hunar kollejlarining
direktorlari zimmasiga yuklanadi.
Birinchi bosqichda har bir fan yo‘nalishida ballar ketma- ketligida 3
nafar g‘oliblar (1 — 3- o‘rin) aniqlanadi va tashkiliy qo‘mita qarori
bilan ikkinchi bosqichda ishtirok etish uchun tavsiya etiladi.
Milliy fan olimpiadasining ikkinchi bosqichi tegishli o‘quv
yilining yanvar oyida o‘tkaziladi va unda birinchi bosqichda 1 — 3
o‘rinlarni egallagan g‘olib o‘quvchilar hamda ayrim fanlar chuqur
o‘rganiladigan ixtisoslashtirilgan davlat umumta’lim maktablari, maktab
internatlari (keyingi o‘rinlarda ixtisoslashgan umumta’lim muassasalari
deb ataladi), akademik litseylarda II, III- o‘rinlarni egallagan o‘quvchilar
fanlari bo‘yicha qatnashadilar.
Ixtisoslashgan umumta’lim muassasalari (yo‘nalishi bo‘yicha) va
akademik litseylarda I- o‘rinni egallagan o‘quvchilar to‘g‘ridan- to‘g‘ri
olimpiadaning III bosqichida qatnashadilar.
Ikkinchi bosqichini o‘tkazish uchun tuman (shahar) xalq ta’limi
bo‘limlari, Kasb- hunar ta’limi markazining hududiy boshqarmalarida
kamida 7 nafardan iborat tashkiliy qo‘mita tuziladi. Tashkiliy qo‘mita
tarkibiga tuman (shahar) xalq ta’limi bo‘limlari, Kasb- hunar ta’limi
markazining hududiy boshqarmalari mas’ul xodimlari, metodistlari, ota-
onalar qo‘mitasi va Kuzatuv kengashi vakillari kiritiladi.
Ikkinchi bosqich uchun topshiriqlar O‘zbekiston Respublikasi Oliy
va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi bilan hamkorlikda malakali
367
mutaxassislarni jalb etgan holda Departament tomonidan tayyorlanib,
maxfiyligi ta’minlangan holda hududlarga yetkaziladi.
Ikkinchi bosqichni o‘tkazish mas’uliyati tuman (shahar) xalq ta’limi
bo‘limlari mudirlari hamda Kasb - hunar ta’limi markazining hududiy
boshqarmalari boshliqlari zimmasiga yuklanadi.
Ikkinchi bosqichda har bir fan yo‘nalishida ballar ketma- ketligida 3
nafar g‘oliblar (1 — 3 o‘rin) aniqlanadi va tashkiliy qo‘mita qarori bilan
uchinchi bosqichda ishtirok etish uchun tavsiya etiladi.
Milliy fan olimpiadasining uchinchi bosqichi tegishli o‘quv yilining
mart oyida o‘tkaziladi va unda ikkinchi bosqichda 1 — 3 o‘rinlarni
egallagan g‘olib o‘quvchilar hamda ixtisoslashgan umumta’lim
muassasalari (yo‘nalishi bo‘yicha) va akademik litseylarning birinchi
bosqichida 1- o‘rinni egallagan o‘quvchilar qatnashadilar.
Uchinchi bosqichda avvalgi o‘quv yilida viloyat bosqichida 1-
o‘rinni egallagan umumiy o‘rta ta’lim maktablarining 9-10 - sinf,
akademik litsey va kasb - hunar kollejlarining 1- bosqich o‘quvchilari
ham to‘g‘ridan- to‘g‘ri ishtirok etadi.
Uchinchi bosqichini o‘tkazish uchun Qoraqlapog‘iston Respublikasi
xalq ta’limi vazirligi, Toshkent shahar xalq ta’limi bosh boshqarmasi va
viloyat xalq ta’limi boshqarmalari (keyingi o‘rinlarda hududiy xalq
ta’limi boshqarmalari deb ataladi) hamda Kasbiy ta’limni rivojlantirish
va muvofiqlashtirish hududiy boshqarmalaridan kamida 9 nafardan
iborat tashkiliy qo‘mita tuziladi. Tashkiliy qo‘mita tarkibiga xududiy
xalq ta’limi boshqarmalari va Kasbiy ta’limni rivojlantirish va
muvofiqlashtirish hududiy boshqarmalari mas’ul xodimlari, metodistlari,
Ta’lim sifatini nazorat qilish davlat inspektsiyasining hududiy
bo‘linmalari, pedagog kadrlarni qayta tayorlash va ularning malakasini
oshirish hududiy markazlari va mahalliy ommaviy ahborot vositalari
vakillari kiritiladi.
Uchinchi bosqich uchun topshiriqlar O‘zbekiston Respublikasi Oliy
va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi bilan hamkorlikda malakali
mutaxassislarni jalb etgan holda Departament tomonidan tayyorlanib,
maxfiyligi ta’minlangan holda hududlarga yetkaziladi.
Uchinchi bosqichni o‘tkazish mas’uliyati hududiy xalq ta’limi
boshqarmalari boshliqlari hamda kasbiy ta’limni rivojlantirish va
muvofiqlashtirish hududiy boshqarmalari boshliqlari zimmasiga
yuklanadi.
Uchinchi bosqichda har bir fan yo‘nalishida ballar ketma- ketligida
umumiy o‘rta ta’lim muassasalarining 9- 10- 11- sinf, akademik litsey
368
va kasb - hunar kollejlarining 1- 2- (3) bosqich o‘quvchilari orasidan 3
nafar (1 — 3 o‘rin) g‘oliblar aniqlanadi.
Milliy fan olimpiadasining to‘rtinchi bosqichi tegishli o‘quv
yilining may oyida o‘tkaziladi va unda uchinchi bosqichda umumiy o‘rta
ta’lim maktablarining 11- sinf, akademik litsey va kasb- hunar
kollejlarining 2 (3)- bosqich 1 — 3 o‘rinlarni egallagan g‘olib
o‘quvchilari qatnashadilar.
To‘rtinchi bosqichini o‘tkazish uchun O‘zbekiston Respublikasi
Xalq ta’limi vazirligida Oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi bilan
birgalikda kamida 11 nafardan iborat tashkiliy qo‘mita tuziladi.
Tashkiliy qo‘mita tarkibiga Departament, Oliy va o‘rta maxsus ta’lim
vazirligining mas’ul xodimlari, Respublika ta’lim markazi, Vazirlar
Mahkamasi huzuridagi Davlat test markazi va Ta’lim sifatini nazorat
qilish davlat inspektsiyasi, hamda respublika ommaviy axborot vositalari
vakillari kiritiladi.
To‘rtinchi bosqich uchun yozma topshiriqlar O‘zbekiston
Respublikasi Oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi bilan hamkorlikda
malakali mutaxassislarni jalb etgan holda Departament tomonidan, test
topshiriqlari Vazirlar Mahkamasi huzuridagi Davlat test markazi
tomonidan ko‘p variantlilik asosida tayyorlanadi.
Ko‘zi ojizlar maxsus maktab - internatlari o‘quvchilari orasida ona
tili va adabiyot, matematika fanlaridan olimpiada Brayl usulidagi yozuv
asosida o‘tkaziladi.
Topshiriqlar Respublika tashkiliy qo‘mitasi tasdiqlagan ekspert
guruhlari tomonidan ishlab chiqiladi.
To‘rtinchi bosqichni o‘tkazish mas’uliyati O‘zbekiston Respublikasi
Xalq ta’limi vazirligi, Oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi zimmasiga
yuklanadi.
To‘rtinchi bosqichda har bir fan yo‘nalishida ballar ketma- ketligida
3 nafar g‘oliblar (1 — 3 o‘rin) aniqlanadi.
Informatika va axborot texnologiyalari fanidan olimpiadaning
birinchi bosqichi(ta’lim muassasasi) umumta’lim maktablarining 6- 11-
sinflarida, ikkinchi(tuman) va uchinchi bosqich (viloyat) 9- 11-
sinflarda, to‘rtinchi (Respublika) bosqichi 11- sinflarda o‘tkaziladi.
Kasb- hunar kolleji va akademik litseylarida birinchi bosqich 1- 3-
kurslarda, ikkinchi, uchinchi bosqich 2- 3- kurslarda, to‘rtinchi bosqichi
3- kurslarda o‘tkaziladi. Olimpiadaning barcha bosqichi 2 turda (amaliy,
test sinovlari) o‘tkaziladi.
369
Amaliy ish
Olimpiadaning barcha bosqichlarida birinchi tur amaliy ish bo‘lib,
unda 5 ta masala taqdim etiladi. Amaliy tur uchun 4 soat (240 daqiqa)
vaqt beriladi va har bir masala 10 ball bilan baholanadi. 6- 8- sinfga
taqdim etiladigan amaliy topshiriqlar asosan grafik, matn muharririda
bajarilishini inobatga olinishi va kompyuterda amalga oshirilishi zarur.
9- 11- sinf (1- 3 kurs)larga taqdim etiladigan masalaga dastur tuzish
o‘quvchi tomonidan ixtiyoriy dasturlash tili yordamida kompyuterda
amalga oshiriladi. Masalaga tuzilgan dastur kompyuterda tekshiriladi va
quyidagi baholash mezonlari asosida baholanadi:
| 