ISBN 978-9943-10-126-5
M.Tojiyev- ped.f.d;
M.F.Lafasov- f.f.n.,dots.
© «Fan va texnologiya» nashriyoti, 2008.
Barkamol avlodlar orzusi bor bo'lsin,
M a’naviy kamolotga boy bobbin!
Insoniy faziiatlar elga yor bo‘Isin,
Ezgulik va mustaqillik abadiy bo‘lsin!
M.Z.Hamdamova
I. KIRISH
1.1. Uzluksiz ta’lim tizimini insonparvarlik yo‘naIishida
shakllantirishning asosiy maqsadi va vazifalari
0 ‘zbekiston
Respublikasining «Ta’lim to‘g‘risida»gi
Qonunining 3-moddasida, ta’lim sohasidagi davlat siyosatining
asosiy prinsiplaridan bin ta’lim va tarbiyaning insonparvar,
demokratik xarakterda ekanligini, ta’limning uzluksizligi va
izchilligini ta’minlash dolzarb masalalardan biri ekanligi
ta’kidlangan.
Kadrlar tayyorlash Milliy dasturida: «Uzluksiz ta’limni
tashkil etish va rivojlantirish prinsiplaridan biri ta’limning
insonparvarlashuvidir. Ta’limning insonparvarlashuvi- inson
qobiliyatlarining ochilishi va uning ta’limga nisbatan bo‘lgan
turli-tuman
ehtiyoj larining
qondirilishi,
milliy
va
umumbashariy qadriyatlar ustuvorligining ta’minlanishi, inson,
jamiyat va atrof-muhit o‘zaro munosabatlarining uyg‘unla-
shuvidir»1, - deb ta’kidlangan.
Uzluksiz ta’lim-tarbiya tizimini takomillashtirish tadbirlari
- bu tizimni demokratik va insonparvarlik yo‘nalishlarida
qayta qurish bilan ham bog‘liq. Chunki insonparvarlik
g‘oyalari va tamoyillari milliy
g‘oya bilan chambarchas
1
Barkamol avlod - 0 ‘zbekiston taraqqiyotining poydevori. Kadrlar
tayyorlash Milliy dasturi. «Sharq» nashriyoti, Toshkent, 1997,44-bet.
3
bog‘liq bo‘lib, insonning moddiy va m a’naviy farovonligini,
erkin,
mustaqil,
ijodiy
faoliyatini,
kishilaming
o'zaro
hamkorligi, do‘stligi, hamjihatligi, birdamligi va bir-biriga
g ‘amxo‘rligi kabi eng yuksak, ilg‘or insoniy fazilatlami o‘zida
mujassam
etadi.
Odillik,
halollik,
poklik,
to‘g‘rilik,
mehnatsevarlik, vatanparvarlik, odoblilik, vijdonlilik, imon-
e’tiqodlilik, mehmondo‘stlik, kamtarlik, or-nomusni, sharm-
hayo va iffatni e ’zozlash, tinchliksevarlik, olijanoblik, el-yurt
manfaatini o‘z manfaatidan ustun qo‘yish kabi yuksak insoniy
fazilatlar ham insonparvarlikning namoyon boiishidir. Bu esa
o4z-o‘zidan, uzluksiz ta’lim-tarbiya tizimini
insonparvar
lashtirish ehtiyojini kun tartibiga qo‘yadi. Ushbu ehtiyoj
mazkur masala bo'yicha ilgari surilgan fikr-mulohazalami va
tavsiyalami ta’lim-tarbiya tizimiga joriy etish, ijtimoiy-
gumanitar fanlar mazmuniga kiritish yo‘l-yo‘riqlarini o'zida
ifoda etadi. 0 ‘zbekistonda ta’lim-tarbiya tizimini insonparvar
lashtirish,
umuman,
jamiyatni
insonparvarlashtirishning
ajralmas tarkibiy qismi ekanligi ta’kidlanadi va bu borada
amalga oshirilishi zarur bo‘lgan tadbirlardan biri - mazkur
tizimni insonparvarlashtirish yo‘l-yo‘riqlari va maqsadlari
ochib ko‘rsatiladi.
Bu muammoni hal qilishda uzluksiz ta’lim tizimining o‘zi
nima? Uning insonparvarlik yo‘nalishi, insonparvarlashtirish
nima? - degan, savol tug‘ilishi tabiiy hoi.
0 ‘zbekiston Respublikasining
«Ta’lim to‘g ‘risida»gi
Qonuniga muvofiq ta ’lim - bu, inson, jamiyat, davlat
manfaatlari yo‘lidagi aniq maqsadga yo‘naltirilgan jarayondir.
Ta’lim deganda, o‘quvni yuzaga keltiradigan tashkiliy va
barqaror aloqa jarayoni tushuniladi. Xullas, ta’lim avvalo,
o‘quvchilarda
bilimlar, uquvlar va malakalar tizimlari
shakllanishida ifodalanadigan ta’lim jarayonining nisbiy
natijasidir, shuningdek, tarbiya, o‘z-o‘zini tarbiya, ta’sir
4
jarayoni, ya’ni inson qiyofasini shakllantirish jarayoni: bunda
bilimning hajmi emas, balki uni shaxsiy sifatlar, o‘z bilimlarini
mustaqil tasarruf etish uquvi bilan birlashtirish asos
hisoblanadi.
|
