Madaniy meros deb, o‘tmish avloddan keyingi avlodga
vorislik
qoldirilgan, zamonda beqarorlik sinovidan o‘tgan,
saralangan, insoniyatning hozirgi va kelgusi taraqqiyotiga
xizmat qiladigan moddiy va ma’naviy madaniyat majmuiga
aytishimiz mumkin. Meros - insoniyatning har bir tarixiy
bosqichda yashagan avlodlari tomonidan yaratilgan va keyingi
avlodiga yetib kelgan barcha moddiy va ma’naviy boyliklari
majmuidir. Madaniy meros ham meros doirasiga kiradi, ammo
undan biroz farq qiladi. 0 ‘tmishdagi
barcha madaniyat
yodgorliklari sifatida saqlanib qolishi mumkin, lekin ulaming
hammasi ham madaniy qadriyatga ega bo‘lavermaydi.
Madaniy merosda kishilikning kelgusi taraqqiyotiga, madaniy
yuksalishiga xizmat qiladigan, unga ijobiy ta’sir
qiladigan
qadriyat ahamiyatiga ega bo‘lgan tomonlar hisobga olinadi.
Mafkura ma’naviyatning tarkibiy qismi sifatida alohida
ahamiyatga ega.
Mafkura - dunyoqarash sistemasi va uning
asosiy prinsiplari.
Milliy mafkura - millatning etno ijtimoiy
birlik sifatida mavjud bo‘lishi va rivojlanishini, erkin va ozod
taraqqiyotini g'oyaviy
asoslash, ta’minlashga qaratilgan
qarashlar tizimidir.
Mafkura insonni
halol va pokiza bo‘lishga, ilm-fan
asoslarini egallashga, beva-bechoralami qo‘llab-quwatlashga,
tabiatni
e ’zozlashga
da’vat
etadigan
diniy,
axloqiy
qadriyatlarga alohida e’tibor berishga da’vat etadi. Bu borada,
ayniqsa, buyuk
bobokalonlarimiz Imom Buxoriy, Bahouddin
Naqshband, Xoja Ahmad Yassaviy, Imom at Termiziyning
insonni ma’naviy yetuklikka chorlovchi buyuk g‘oyalari,
hikmatlari katta o‘rin tutadi.
Shunga ko‘ra, Prezidentimiz ham «Jamiyat taraqqiyotining
asosi, uni muqarrar halokatdan qutqarib qoladigan yagona
105
kuch ma’rifatdir»-degan edi10. Mafkura muayyan ijtimoiy
guruh,
ijtimoiy qatlam, millat, davlat, xalq va jamiyatning
ehtiyojlari, maqsad va muddaolari, manfaatlari, orzu-intilishlari
hamda ulami amalga oshirish tamoyillarini o‘zida mujassam
etilgan g‘oyalar tizimidir.
Ma’naviyat mafkurasiz rivojlana olmaydi. Chunki inson
ruhiyatini shakllantirish, milliy qadriyatlami tiklash va jamiyat
maqsadlarini amalga oshirishda mafkura harakatga
keltiruvchi
kuch sifatida katta ahamiyat kasb etaveradi.
Xullas, mafkura umummillatga, umumxalqqa, butun
jamiyatga taalluqli ulkan g‘oyalar birligidir. Ammo uning
ildizlari har bir insonning qalbida, vijdonida, imonida, aql-
idroki va tafakkuridadir.
Shuning
uchun haqiqiy, hayotiy
chuqur insoniy mafkurasi bor xalq, mamlakat va jamiyat
qudratlidir, deyiladi.
