|
M t normuradov, B. E umirzaqov, A. Q tashatov nanotexnologiya asoslariBog'liq NANOTEXNOLOGIYA ASOSLARI (UMUMIY) 22.06.2020 (1)oje – jarayon,
uchib chiqqan elektron esa
oje-elektron
deyiladi. Bu o‘tishlar KL
1
L
2
kabi belgilanadi. Demak oje-jarayon uchta
bosqichdan iborat bo‘lar ekan:
1) ichki sathlarning birida vakant (bo‘sh) joy hosil bo‘ladi;
2) yuqoridagi sathlardan biridagi (yoki valent zonadagi) elektron bilan
vakant joy to‘ldiriladi;
3) ajralib chiqqan energiya yuqori sathlardagi yoki valent zonadagi
elektronlardan biriga berilib, uni vakuumga chiqaradi (Ajralib chiqqan
energiya albatta to‘ldiruvchi elektron joylashgan sathdagi yoki undan
yuqoridagi sathlardagi elektronga beriladi). 2.4-rasmda oje – o‘tishlarga
ayrim misollar keltirilgan.
Oje-elektronlarning energiyasi E
wxy
umumiy holda taxminan quyidagiga
teng bo‘ladi:
E
wxy
= E
w
- E
x
– E
y
, (3.1)
bunda w – vakansiya hosil bo‘lgan sath: x – vakansiyani to‘ldirish uchun
elektron bergan sath: y – oje-elektron uchib chiqqan sath. Oje-elektronlarning
energiyasini aniqroq hisoblash uchun quyidagi empirik formuladan foydalanish
mumkin:
E
wxy
= E
w
(z) – E
x
(z) – E
y
(z) – 1 /2{E
y
(z+1) – E
y
(z) + E
x
(z+1) – E
x
(z)}-
a
(3.2)
Bu yerda, z – tekshirilayotgan elementning tartib nomeri, (a – oje-
elektronlarni qabul qilib olayotgan elektrod (analizator) ning chiqish ishi.
64
3.4-rasm. Oje o‘tishlar. KL
1
L
2
– K sathda vakansiya hosil bo‘ladi, L
1
dagi
elektron uni to‘ldiradi, L
2
dan oje-elektron uchib chiqadi; L
1
M
1
V – L
1
dagi
vakansiya M
1
dan to‘ldiriladi, V dan oje-elektron chiqadi; L
1
VV – L
1
dagi
vakansiya V dan to‘ldiriladi va V dan oje-elektron chiqadi.
Demak,
|
| |
