harlaydi. Albatta, bunday favqulodda vaziyatlarda avariya o‘chog‘idagi va
unga yaqin b o ig an atrofdagi fuqarolar jabrlanadi va KTZM xususiyatla
riga ko‘ra kimyoviy zaharlanish har xil darajada boiadi.
KTZMning qaynash harorati 20°C gacha boisa, u tezda bugianib,
zaharlash vaqti qisqa, lekin ta’sir darajasi katta boiadi. Agar KTZMning
qaynash harorati 20°C dan yuqori bo‘lsa,
bugianish sekinroq kechib, uning
zaharlanish vaqti uzoq davom etadi, ammo tarqalish hududi kichik boiadi.
KTZMlar nafas organlari va teri orqali ta’sir etadi. Shu nuqtayi nazardan KT-
ZMlar umumiy zaharlovchi va holsizlantiruvchi xillarga boiinadi. KTZM
bilan zaharlanganda bosh og‘rig i, bosh aylanishi, ko‘z tinishi, holsizlanish,
ko‘ngil aynishi, qusish, o‘qiy olmaslik kabi alomatlar kuzatiladi,
kuchli
zaharlanishda esa o iim bilan yakunlanadi. Shuning uchun KTZM bilan
zaharlangan hududlarda xalqning xatti-harakatlari xuddi kimyoviy qurollar
bilan zaharlangan joylarda ko‘riladigan chora-tadbirlarai o‘zginasidir, ya’ni
himoya inshootlarida saqlanish, shaxsiy himoya vositalaridan foydalanish
va boshqa omillar qoilaniladi. Lekin bitta asosiy farqi borki,
u ham boisa,
ba’zi bir KTZMlar (masalan, INiHj, CO)ning yutiluvchanlik xususiyati past
boiganligidan, ulardan saqlanishda, maxsus sanoat va izolatsiyalovchi gaz
niqoblardan foydalanish kerak boiadi.
Agar avariya holatida bir qancha gazlar aralashmasi b o isa , faqat izo
latsiyalovchi gazniqoblardan foydalanib, avariya joyini tiklash, zararlan
gan o‘choqdan odamlami evakuatsiya qilish tadbirlari ko‘riladi. KTZM
chiqib ketgan joylarda avariyalami tiklash
ancha mushkul jarayonlardan
hisoblanadi. Bunda asosiy ishlardan:
- Birinchi tiklash ishlarini tashkil etish.
- KTZM tarqalgan hududni o ‘rash (lokalizatsiya qilish) hisoblanadi.
Avariyani tiklash ishlarini o ‘sha korxonaning shtatli qismlaridagi
zaliarli gazlardan saqlovchi xodimlar olib boradilar. Kerak b o isa , fiiqaro
muhofazasining qutqaruv, tibbiyot,
y o nginga qarshi, jamoat tartibini
saqlash tizimlari ham yordamga chaqiriladi. Bulardan tashqari avariyani
tiklash ishlariga korxona ishchi xizmatchilarini va o‘sha atrofdagi
fuqarolami ham jalb qilish mumkin.
Avariyani tiklash ishlarida qatnashayotgan fiiqarolar o‘zini va boshqa-
lami saqlash qoidalarini bilishlari zarur. Ulardan har doim zaharlangan
fuqarolami shikastlangan
hududdan olib chiqish, gazniqoblarini kiydira
bilish, sun’iy nafas berish, yurakni massaj qilish, zaliarlangan ko‘z, teri-
larni neytrallash ishlarini bilishlari talab etiladi.
