Iqtisodiy erkinlik (kvartillar bo'yicha)
Jon boshiga YIM, 2016-yil
Iqtisodiy erkinlik darajasi yuqori mamlakatlarda jon boshiga daromad ancha yuqori.
Izoh: Daromad = Jon boshiga YIM (sotib olish qobiliyati pariteti bo'yicha doimiy AQSH dollarida), 2016-yil.
Manba: O'rtacha iqtisodiy erkinlik reytingi, 1995-2016-yillar; Jahon Banki, 2017-yil, Jahon rivojlanish
ko'rsatkichlari.
Ushbu qismdagi grafalar quyidagi manbadan olingan: James Gwartney et al. Economic Freedom of the World:
2018-yillik hisobot:
https://www.fraserinstitute.org/studies/economic-freedom
.
Erkinroq mamlakatlar nafaqat rivojlanganroq, balki erkinroq iqtisodiyotning
manfaatlari qashshoqroq uy xo'jaliklariga ham yetib borgan. 14-chizmada iqtisodiy
erkinlik darajasiga qarab tasniflangan mamlakatda aholining eng kambag'al 10 foizi
uchun to'g'ri keladigan jon boshiga o'rtacha daromad bo'yicha ma'lumotlar keltirilgan.
Iqtisodiy erkinlik manfaatlarini hisobga olmagan holda ham, agar imkoniyat berilsa,
qashshoq uy xo'jaliklari erkinroq jamiyatda yashashni tanlashi aniq. Bunday yaqqol
142
farq keyingi yillarda ko'p mamlakatlardagi davlat siyosatida muhokamalarga sabab
bo'layotgan migratsiya oqimi to'g'risida ko'p narsalarni tushuntiradi.
14-chizma: Iqtisodiy erkinlik va eng kambag'al 10 foiz
aholining olgan daromadlari
1 345$
2 774$
3 721$
10 660$
0
2 000
4 000
6 000
8 000
12 000
10 000
Iqtisodiy erkinlik (kvartillar bo'yicha)
Eng kam erkin
Uchinchi guruh
Ikkinchi guruh
Eng erkin
Eng kambag'al 10 foiz aholining yillik
jon
boshiga daromadi, 2016-yil
Eng kambag'al 10 foiz aholining olgan daromadlari darajasi (ulushidan farqli o'laroq) iqtisodiy erkinlik yuqori
mamlakatlarda ancha yuqori.
Izoh: Eng kambag'al 10 foiz aholining yillik jon boshiga daromadi (xarid qobiliyati pariteti bo'yicha doimiy
AQSH dollarida), 2016-yil.
Manba: O'rtacha iqtisodiy erkinlik darajasi reytingi, 1995-2016-yillar; Jahon Banki, 2017-yil, Jahon rivojlanish
ko'rsatkichlari.
Albatta, qashshoqlik darajasini o'lchashda eng qashshoq 10 foiz aholining
daromadidan foydalanish noto'g'ri xulosaga olib kelishi mumkin. Boy mamlakatdagi
143
eng qashshoq 10 foiz aholi yaxshi yashayotgan bo'lishi mumkindir, lekin kambag'al
mamlakatda ushbu qatlamdagi aholi haqiqatan ham nochor ahvolda bo'lishi mumkin.
Keling, Jahon banki tarifiga ko'ra «o'ta» yoki «o'rtacha» qashshoqlikda yashovchi aholi
ulushi aks ettirilgan 15-chizmani ko'rib chiqaylik. O'ta qashshoqlik bu jon boshiga
kuniga 1,90 dollarga (narxlar o'rtasidagi farqni hisobga olgandan so'ng AQSH dollarida),
o'rtacha qashshoqlik esa kuniga 3,20 dollardan kamroqqa kun kechirishni anglatadi
(52)
.
Iqtisodiy erkinlik darajasi yuqori mamlakatda yashashninig afzalligini ko'rish qiyin
emas — bu kabi mamlakatlar aholisining kambag'al bo'lishi dargumon. Global miqyosda
ham qashshoqlikka barham berish bo'yicha katta yutuqlarga erishildi. Jahon banki
ma'lumotlariga ko'ra, 1981-yilda 42 foiz aholi o'ta qashshoqlikda yashagan. 2016-yilga
kelib, bu raqam 10 foizan kamroqni tashkil etdi. Garchi qashshoqlikni butunlay bartaraf
etishgacha hali uzoq bo'lsa-da, AQSH prezidenti Ronald Reygan (1981-1989) and Buyuk
Britaniya bosh vaziri Margaret Tetcherning (1979-1990) bozor iqtisodiyitiga diqqatni
jalb qilgani, shubhasiz, erishilgan yutuqlarning asosiy omili bo'ldi.
Video:
Iqtisodiy erkinlik va taraqqiyot
144
15-chizma: Iqtisodiy erkinlik hamda o'ta va o'rtacha
qashshoqlik darajalari
31,71%
51,74%
28,82%
14,05%
5,88%
1,48%
4,31%
14,25%
0
10
20
30
40
60
50
o'ta / o'rtacha
o'ta / o'rtacha
o'ta / o'rtacha
o'ta / o'rtacha
Eng kam erkin
Uchinchi guruh
Ikkinchi guruh
Eng erkin
|
