15.2 MTlar tuzilishi va ishlash tamoyili. MTlar ish rejimlari va xarakteristikalari.
MTlarning ulanish sxemalari 3-rasmda ko‘rsatilgan: umumiy istok (UI), umumiy stok (US) va umumiy zatvor (UZ) ulanish. Asosiy ulanish sxemasi bo‘lib UI ulanish xizmat qiladi.
a) b)
v )
3-rasm. MTlarning ulanish sxemalari: UI (a), US (b) va UZ (v).
MT statik xarakteristikalari.
Statik stok xarakteristikalar oilasi deb zatvor – istok kuchlanishi UZI ning o‘zgarmas qiymatlarida stok toki IC ning stok – istok kuchlanish USI ga bog‘liqliklari IS =f (USI) ga aytiladi. Stok – istok kuchlanishining USI = 0 ÷ USI.TUY oralig‘ida ortishi kanal toki qiymatiga qarshi ta’sir etuvchi ikkita effektni hosil qiladi. Bir tomondan USI ortishi bilan elektronlarning kanaldagi dreyf tezligi ortadi, tok kuchi qiymati esa dreyf tezlikka chiziqli bog‘liq, demak, tok qiymati ortishi kerak. Ikkinchi tomondan esa, USI ning ortishi kanalning «ponasimonligini» orttiradi, ya’ni kanal qarshiligi ortadi. Natijada, USI ortishi bilan bu ikki omilning birgalikdagi ta’sirida stok toki chiziqli o‘zgarishga nisbatan sustroq ortadi. Stok – istok kuchlanishi USI =USI.TUY qiymatga yetganda stok tokining ortishi to‘xtaydi 4,b-rasmda N nuqtalar). Bu stok xarakteristikalarning gorizontal sohalariga mos keladi va to‘yinish sohasi deb yuritiladi. Zatvor – istok kuchlanish UZI qanchalik katta qiymatga ega bo‘lsa, USI kuchlanishning shunchalik kichik qiymatlarida to‘yinish sodir bo‘ladi.
a) b)
4-rasm. n – kanalli MTning stok – zatvor (a) va
stok (b) VAXlari oilasi.
Stok xarakteristikalarda mustaqil sohalarni farqlash kerak. Xarakteristikaning shtrixlangan chiziqdan chaproq qismida (tekis o‘zgaruvchan kanal rejimi, I soha) tranzistor o‘zini oddiy rezistordek tutadi, bunda rezistor qarshiligi zatvor – istok kuchlanish UZI ga bog‘liq. MTning ushbu xususiyatidan, masalan, boshqariluvchi potensiometr hosil qilish uchun ishlatiladi.
Xarakteristikaning shtrix chiziqdan o‘ngroqda joylashgan sohasida (fazoviy zaryad rejimi yoki to‘yinish rejimi yuzaga keladi, II soha) tranzistorning asosiy funksiyasi – kanal tokini boshqarish amalga oshiriladi.
To‘yinish rejimida USI kuchlanish ortishi bilan kanal uzunligi biroz kamayadi (kanal uzunligining modulyatsiyasi hodisasi). Buning natijasida kanal qarshiligi kamayib, stok toki ortadi.
Stok – istok kuchlanishi USI ning katta qiymatlarida (III soha) stok yaqinida zatvor – kanal o‘tishning ko‘chkili teshilishi sodir bo‘ladi. O‘tishdagi teskari kuchlanish USI - UZI ga teng bo‘lgani sababli, UZI kuchlanish kamayganda teshilish kuchlanishi USI.TYeSh ham kamayadi.
|
