153
3
2
1
100
К
К
К
L
L
A
H
Q
й
й
p
,
(11.2)
Q- mashina parkining ehtiyot qismlarga bo‘lgan yillik talabi, dona;
N - ko‘rilayotgan detal bo‘yicha yillik me’yori, dona/100 avt.yil.
р
А
- mashina parki bo‘yicha ko‘rilayotgan mashina turining soni, dona;
й
L
- mashinalarning o‘rtacha yillik bosib o‘tadigan masofasi, ming km;
м
й
L
- ehtiyot qism me’yori aniqlanayotgandagi mashinaning o‘rtacha yillik
masofasi,ming km:
3
2
1
,
,
К
К
К
- ehtiyot qismlar sarfiga mashinaning ishlash sharoiti toifasini,
harakatdagi tarkibining modifikatsiyasi va tabiiy – iqlim sharoitini e’tiborga
oluvchi koeffitsientlar.
11.2-jadval
Ehtiyot qismlar sarf me’yorini detallarning resursi bo‘yicha aniqlash
Ko‘rsatkichlar
Belgilanishi
Birligi
Qiymati
Mashinadagi
bir xil nomli detallar soni
n
dona
2
Mashinaning amortizatsion ish vaqti
L
a
motosoat
700
Detalni birinchi almashtirguncha bo‘lgan
resurs
L
1
motosoat
150
Detalning
keyingi
almashtirishlar
orasidagi resursi
L
2
motosoat
120
Mashinaning xizmat
muddati
t
a
yil
10
Ehtimollik usuli
Mashinalar parki uchun ehtiyot qismlarga bo‘lgan ehtiyojni aniqlashda
ehtimollik usuli ham qo‘llaniladi. Bu usul bo‘yicha mashinalar parkining
«yoshi» (yillar yoki o‘tilgan masofa bo‘yicha mashina guruhi) va shu «yosh»
guruhiga to‘g‘ri keluvchi buyumning buzilishlar
oqimi parametri hamda
ehtiyot qism ehtiyoji aniqlanishi kerak bo‘lgan davr hisobga olinadi:
k
i
i
i
ур
L
L
A
Q
1
)
(
,
(11.4)
bu erda: Ai – i-nchi «yosh» guruhidagi mashinalar soni, dona;
i
(L) – i-nchi «yosh» guruhiga mos keluvchi buyumning buzilishlar
(almashtirishlar) oqimi parametri, buzilish
buyum 1000 km;
154
L – oraliq masofa, ming km;
k – «yosh» guruhlari soni.
Parkdagi i-nchi «yosh» guruhi mashinalari
sonini topish uchun, eng
avvalo, ularning foydalanishdan boshlab, to bashorat oxirigacha bosib
o‘tadigan masofa (L
bash
)si aniqlanadi:
L
bash
L
bash.b
L
bash
(11.5)
bu erda: L
bash.b
– mashinaning foydalanishdan
boshlab to bashorat
boshlangungacha bosib o‘tgan masofasi, ming km;
L
bash
– mashinaning bashorat davrida bosib o‘tiladigan masofasi.
Ushbu masofa bo‘yicha mashina o‘zining «yosh» guruhiga kiritiladi.
Sinov natijalari bo‘yicha buyumning buzilishlar oqimi parametri har bir
oraliq uchun quyidagicha aniqlanadi:
L
N
n
L
j
j
)
(
,
(11.6)
bu erda: n
j
-ko‘rilayotgan buyum bo‘yicha j-nchi oraliqda vujudga kelgan
buzilish(almashtirish)lar soni;
N
j
- j-nchi oraliqda nazorat ostidagi mashinalar soni;
L
-oraliq masofa (5, 10, 20, 25, 40, 50), ming km.
Oraliqlar bo‘yicha aniqlangan buyumning buzilishlar
oqimi parametrini
amalda qo‘llash uchun nazariy egri chiziqlardan foydalaniladi, ya’ni
(L)
C
1
L
C
2
L
2
C
3
L
3
….
C
n
L
n
,
(11.7)
bu erda: S
1
, S
2
, …, S
n
– polinom koeffitsientlari.
Misol: muayan detal bo‘yicha sinov natijalariga ko‘ra oraliqlardagi
buzilish oqimi parametrini va nazariy egri chiziq tenglamasini aniqlang.
Kerakli ma’lumotlar, hisob natijalari 11.3
jadval va 11.1
rasmda
keltirilgan.
155
11.3 -jadval
Buzilish oqimi parametrini hisoblash
Ko‘rsatkichlar
Oraliqlar, ming km
0
1
0
10
20
20
30
30
40
40
50
50
60
60
70
70
80
80
90
90
100
Mashinalar soni-N
i
2
0
20
20
19
19
18
18
17
16
15
Buzilishlar soni-n
i
0 2
3
3
3
4
4
4
5
5
Buzilishlar
oqimi
parametri-
i
0
0,01
0
,0
1
5
0
,0
1
5
8
0
,0
1
5
8
0
,0
2
2
2
0
,0
2
2
2
0
,0
2
3
5
0
,0
3
1
3
0
,0
3
3
3
Egri
chiziq
tenglamasi
(L)
7
10
-4
L-1
10
-5
L
2
7
10
-8
L
3
i-nchi «yosh» guruhi uchun nazariy buzilishlar oqimi parametri
quyidagicha aniqlanadi.
БАШ
в
a
i
L
dL
L
L
i
i
)
(
)
(
,
(11.8)
bu erda: a
i
– mashinalarning inchi «yosh» guruhining boshlang‘ich
qiymati, ming km;
11-rasm. Buyumning buzilishlar oqimi parametrining masofa
bo‘yicha o‘zgarishi
y = 7E-08x
3
- 1E-05x
2
+ 0,0007x
0
0,005
0,01
0,015
0,02
0,025
0,03
0,035
0,04
0
20
40
60
80
100
