150
Nazorat savollar:
1.Mashinalarni saqlashda qanday usullar qo‘llaniladi?
2.Ko‘p qavatli saqlash binolarida rampalarni
joylashtirish turlarini
ko‘rsating.
3.Zamonaviy terminallar qanday tarkibiy qismlardan tashkil topgan?
4.Saqlash joylarida mashinalarni joylashtirish usullarini keltiring.
5.Mashinalarning yurish yo‘li o‘qiga nisbatan joylashtirilishi qanday
burchaklarda amalga oshiriladi?
6.Saqlash joyining parametrlarini grafik usulda aniqlash qanday amalga
oshiriladi?
7.Qishloq xo‘jalik texnikalarini saqlash usullari
8.Qishloq xo‘jalik texnikalarini saqlash joylarining parametrlari
9.Saqlash usullarining samaradorligi
11.QISHLOQ XO‘JALIK TEXNIKALARI BO‘YICHA EHTIYOT
QISMLAR HISOBINI OLISH VA TASHKIL ETISH
11.1. Ehtiyot qismga bo‘lgan talabni aniqlash
MTPning ehtiyot qismlarga bo‘lgan
talabini aniqlashda, ularni sarflash
me’yoridan foydalaniladi. Sarflash me’yorlari, ehtiyot qismlarni ishlab
chiqarish, rejalashtirish va ularga buyurtma
berish hajmini hamda MTP
bo‘yicha ehtiyot qismlarga ketadigan sarflarni aniqlashda ishlatiladi. Ehtiyot
qismlarning
yiriklashtirilgan
va
nomenklatura
bo‘yicha
me’yorlari
qo‘llaniladi.
QXT ekspluatatsiyasi davrida ehtiyot qism va materiallarga ketadigan
sarflarning yiriklashtirilgan me’yorlari (so‘mda) TXK va ta’mirlash ishlarini
rejalashtirish uchun qo‘llaniladi.
Nomenklatura bo‘yicha ehtiyot qismlar me’yori. Nomenklatura me’yori,
har bir detal bo‘yicha o‘rtacha ehtiyot
qismlar sarfini belgilaydi, ya’ni
donada, 100 mashina uchun, bir yilga.
151
Nomenklatura bo‘yicha ehtiyot qismlar me’yori asosan uch usul bo‘yicha
aniqlanadi:
detallarning haqiqiy sarfi;
detallarning resursi;
ehtimollik usuli.
Detallarning haqiqiy sarfi bo‘yicha usulda, ma’lum davr ichida (kuzatuv
vaqtida) nazorat ostiga olingan mashinalar ekspluatatsiyasi jarayonida, MTP
va ta’mirlash
korxonalarida, har bir detal bo‘yicha haqiqiy sarflangan ehtiyot
qismlar soni asosida me’yor aniqlanadi:
умум
к
э
L
L
М
М
Н
100
)
(
,
(11.1)
bu erda: N
a
–ehtiyot qism sarfi me’yori (ko‘rilayotgan detal bo‘yicha),
dona
100 mashina uchun bir yilga;
M
E
– MTPda ekspluatatsiya jarayonidagi detallarning haqiqiy sarfi, dona;
M
K
– ta’mirlash korxonalarida mashinalarni ta’mirlash jarayonidagi
detallarning haqiqiy sarfi, dona;
L
Y
– mashinalarning me’yoriy, yillik ish xajmi, motosoat;
L
umum
- nazorat ostiga olingan mashinalar kuzatuv
vaqtida bajargan ish
xajmi yig‘indisi, motosoat.
Misol: detallarning haqiqiy sarfi usuli bilan ehtiyot qism sarfi me’yorini
aniqlang. Kerakli ma’lumotlar 11.1-jadvalda keltirilgan.
Ehtiyot qismlar sarf me’yori:
76
60000
700
100
)
10
55
(
Н
dona
100 mash.bir yil
Detallarning resursi bo‘yicha ehtiyot qismlar sarf me’yorlari detallarning
puxtaligi (resursi), ekspluatatsiya jadalligi va mashinalarning hisobdan
chiqarilgungacha
xizmat
muddati
bo‘yicha
ma’lumotlar to‘planib,
quyidagicha aniqlanadi:
152
)
t
L
/(
)
L
L
(
n
100
H
a
2
l
a
,
(11.2)
bu erda:
N –ehtiyot qism sarf me’yori (ko‘rilayotgan detal bo‘yicha), dona
100
mashina uchun bir yilga
n - mashinadagi bir xil nomli detallar soni;
L
a
- mashinaning amortizatsion ish vaqti, motosoat;
L
1
- detalning birinchi almashtirguncha bo‘lgan resursi (ishlagan
muddati), motosoat;
L
2
- detalning almashtirishlar orasidagi resursi, motosoat;
11.1- jadval
Ehtiyot qismlar sarfi me’yorini detallarning haqiqiy sarf usuli bilan aniqlash
Ko‘rsatkichlar
Belgilanishi
Birligi
Qiymati
MTPda, ekspluatatsiya jarayonida
detallarning haqiqiy sarfi
M
E
dona
55
Ta’mirlash korxonalarida, mashinalarni
ta’mirlash jarayonida detallarning haqiqiy
sarfi
M
K
dona
10
Mashinalarning me’yoriy yillik ish vaqti
L
Y
moto/soat
700
Nazorat ostiga olingan mashinalar
kuzatuv
vaqtida bajargan ish vaqti
yig‘indisi
L
imim
moto/soat
60000
t
a
- mashinaning xizmat muddati, yillar.
Detallarning birinchi va keyingi almashtirishlari orasidagi resurslari kamaygan
sari, ehtiyot qismlar sarfi oshib boradi. Mashinadagi bir xil nomli detallarning
soni
oshgan sari, me’yori ham oshib boradi. 11.2 formula esa L
a
> L
1
shart
bajarilgan vaqtdagina o‘rinli.
Misol: ko‘rilayotgan detalning resursi bo‘yicha ehtiyot qism sarf me’yorini
aniqlang. Kerakli ma’lumotlar 11.2-jadvalda keltirilgan.
Ehtiyot qismlar sarf me’yori teng:
92
)
10
120
/(
)
150
700
(
2
100
