Tilshunoslikdagi zamonaviy yo
‘
nalishlar: muammo va yechimlar
203
zavqidan yanada yuqoriroq uchadi. Quyoshning zarrin nurlari uni o‘ziga rom etadi.
Qiziqish uni Quyosh tomon yetaklaydi. Mumlar erib, bola Ikar bo‘ronli dengizning
eng qorong‘u qa’riga qulaydi. Ota esa o‘z ixtirosini butun umr la’natlab, o‘g‘lining
firog‘ida umr o‘tkazadi
1
. Lekin uning kashfiyoti insoniyatning kelajakdagi
ixtirolariga turtki bo‘ldi. Ijodkor Ikarning bitta emasligini ta’kidlaydi:
“Ikar
bitta emas, yo‘q, bitta emas,
Sanog‘i yulduzlar misoli katta.
Kimki ilk savobga iz ochdimi, bas,
Shu yilning Ikari bo‘lgay, albatta”
2
.
She’rda ilk bora savobga iz ochish ham buyuk jasorat sifatida baholanadi.
So‘ng shunday jasorat ko‘rsatganlarga sanaladi. Ulardan Prometey – insonlarga
xudolardan o‘g‘irlab olov keltirgan.
“Ikardir
Prometey nomini olib,
O‘t izlab xudolar qoshiga borgan”.
Bu ishi uchun jigarini har kuni quzg‘unlar kelib cho‘qigan:“... Birovin jigarin
cho‘qib quzg‘unlar”. Jordano Bruno – geliosentrik nazariyani olg‘a surib, Quyosh
sistemasidan tashqarida tirik mavjudotlar yashaydigan olamlar borligi haqida
zamonasi uchun dalil, isbotlar keltiradi. (“... Birovi o‘tlarda yongan beomon”) Bunga
aqli yetmagan johil olomon tomonidan o‘tda yoqiladi.
“Gullar maydonidan anqiydi hanuz
Jasur Brunoning jizg‘anak dudi ”.
Sapartak – qadimda Rimda ko‘tarilgan qullarning yirik qo‘zg‘oloni rahbari.
Jangda halok bo‘lgan, ammo uning o‘limi ham bekor ketmaydi. Qullar qo‘zg‘oloni
Rimda imperatorlik boshqaruvi shakli o‘rnatilishini tezlashtirgan.
Gulsara – Gulsara
Yoqubova, O‘zbekiston xalq artisti. Ayollar ichida avvalgi
qatorlarda akrisalikda o‘zini sinab ko‘rgan va buni uddalaganlardan biri. She’rda
“olovqalb ukam” deya murojaat etilib, talabalarga nasihat qilinadi:
“Arslon juftgarchisi kabi va lekin
Obro‘ yuqi bilan yashama zinhor”.
Juftgarchi so‘ziga quyidagicha izoh beriladi: “sher va arslonlarning yemish
topishida vositachilik qiluvchi hayvon”. Demak inson qilgan ishni inson qila oladi.
Shoir idealidagi Ikar – kimningdir obro‘siga sherik bo‘lmaydi, “oqmagan daryo”dek
(“Oqmagan daryoning nomidir taqir”) “olma pish, og‘zimga tush” deb o‘tirmaydi,
harakat qiladi,
intiladi, izlanadi. Bu dunyoda har doim oliy maqsadlar sari dadil
qadam tashlaydi. Jasorat ko‘rsatadi. She’r talabalarga (sarlavha osti izohida shunday
deyilgan) bag‘ishlanadi. Abdulla Oripov bu she’rni “talabalarga” atab yozishidan
maqsad
ular kelajak avlod, vatanimizning ertangi vorisidir. Lug‘aviy ma’nosi
1
Ru.m.wikipedia.org
2
Abdulla Oripov.“Saylanma”. “Tafakkur qanoti” n.,-T.,2019. 44-bet.
Tilshunoslikdagi zamonaviy yo
‘
nalishlar: muammo va yechimlar
204
“so‘rovchi”, “talab qiluvchi”. Biz odatda ilm talab qiluvchilarni, ilm yo‘lida faoliyat
yuritadiganlarni talaba deb ataymiz. Demak, talabalar bu keng ma’noda o‘z ustida
ishlayotgan,
bilimlarini kengaytirayotgan, izlanish olib borayotgan jamiki
insonlardir. Ularning bugungi izlanishi, ixtirolari, haqiqatga tik qarashlari, ezgu va
savob ish uchun yangi yo‘llarni ochib berishlari hamma vaqt insoniyatning baxtli
kelajagi garovi bo‘lgan.
Sinmas qanot bilan – buyuklar
misol
Ikar bo‘la olgin o‘zing ham axir!”
Demak, shoir talab qilayotgan ideal har doim insonlarni foydali harakatlarga,
zamon bilan hamnafaslikka, doimo o‘z mehnati bilan ezgu maqsadlarga erishuviga
da’vat etadi.
