|
бачектона бинед, таги потонба сар монам, раҳматон биёд, мани ахмақбачектона бинед, таги потонба сар монам, раҳматон биёд, мани ахмақ ӯйла
накада ин кора када мондем. Гӯйи хӯрдагем ҳамин шавад”.
Дар вазъияти муроҷиат ба шифокори таваллудхона: Тарсу ваҳм
водор месозад, ки наздикони таваллудкунанда бо хиссиёту ҳаяҷони хосса ба
шифокор муроҷиат кунанд. Дар ин маврид мусоҳиб пайваста бо амалу
ҳаракатҳои паралингвистӣ калимаҳои “духтурҷон”, ”ойтимулло”, ”акаҷон”
ва ифодаҳои эвфемистии фразеологии ”даст савук будан”, ”дард гифтан”, ”
чашм рӯшан шудан”, ”пой савук шудан”, ”халос хӯрдан”, ”почеш вазбин
шудагӣ”, ”маҳаш нав шудагӣ” ва ғайраро истифода мебарад: ”Духтурҷон,
балотона гирам, ҳамеш дасти худатонба. Навакак дардаш гифт. Ҳамунба
даррав ҳамиҷа гифта омдем. Дастатона савук мӯгӯн. Келини хурдемам
маҳаш нав шудагӣ, Худо хоҳад, шумоба гифта мибийом. Кани-ку тезтар
бачекама чашмаш рӯшан мушудуд, халос мӯхӯрдуд. Ёрдам тед, духтурҷон
Чӣ тавре ки мебинем, мусоҳиб ҳангоми нутқ аз маводи воситаҳои
гуфтугӯӣ, ки бештар воҳидҳои фразеологианд, чун маводи тайёри забон
мувофиқи вазъияти гуфтор фаровон истифода мебарад.
Дар нутқи гуфтугӯии тоҷикони Самарқанд як гурӯҳ калимаҳоеро
мушоҳида мекунем, ки ҳангоми корбаст тобишҳои экспрессивии манфӣ
(тамасхур, истеҳзо) зуҳур мекунанд.
Масалан, калимаи “бале” муродифи калимаҳои офарин, аҳсант буда,
одатан ба маънои миннатдорӣ ва ташаккур корбурд мегардад. Аммо ҳангоми
гуфтор ин калима маьнои нави экспрессивӣ, яьне истеҳзо, норизоӣ ва
тамасхурро соҳиб мегардад ва якҷоя бо фразеолгизми “қандата зан ” ва ғайра
меояд. Ҳамчунин ҳангоми баёни калимаи мазкур ва фразеолгизмҳои фавқ
амалу ҳаракатхои паралингвистӣ (ҳаракати ишоравии сар, рӯйи турш, овози
тезу шиддатноки истеҳзоомез ва ғайра)пайваста истифода мегарданд: “Бале,
қандата зан! Акун мо (ё)он пеши вайоба чӣ гуфта мерем, сарамоя хам када
|
| |
