83
Bizga ma’lumki, 2017–18 yillarda FVET 500 kV va 220
kV tarmoqlarni global
modernizatsiyasi uchun loyiha ishlari bajarilishi belgilangan. Ushbu loyiha ishlariga
dissertatsiya materiallari taklif sifatida kiritilishi mo‘ljallangan.
Arxiv hujjatlaridan shu ma’lum bo‘ldiki, Farg‘ona vodiy
elektr energiya
iste’molchilarining ichki elektr stansiyalari energiya iste’molini 10%
dan kam qismini
qoplaydi xolos, qolgan 90% qismini energotizimdan ta’minlanadi, yani vodiy elektr
taminoti asosan energotizimga bog‘langan 500 va 220 kV nimstansiyalar,
hamda shu
kuchlanishli havo uzatish liniyalar vositasida amalga oshiriladi. Farg‘ona vodiy elektr
energiya iste’molchilarining elektr energiya iste’moli tahlili quyidagi jadvalda keltirilgan (2–
jadval), [14].
2–jadval
№
Elektr energiya iste’molchilari
O‘rtacha elektr energiya iste’mol quvvati
Andijon
Namangan
Farg‘ona
%
MVt
%
MVt
%
MVt
1.
Ishlab chiqarish sanoat korxonalari
15
57,45
9
30,3
33
174,57
2.
Nasos stansiyalari
17
65,11
30
101,1
11,8
62,4
3.
Qishloq fermer xo‘jaliklari kichik
motor iste’molchilari
20
76,6
18
60,6
14
74,06
4.
BYuDJET tashkilotlari
10
38,3
10,2
34,4
8
42,3
5.
O‘rta va kichik biznes savdo
iste’molchilari
8
30,64
7
23,59
6
31,7
6.
Ko‘cha yoritgichlari
2
7,66
1,8
6,1
1,2
6,47
7.
Aholi xo‘jaliklari
28
107,24
24
80,9
26
137,5
Jami:
100%
383
100%
337
100%
529
Vodiy iste’molchilarini tahlil qilishda “energiya sotish” korxonasi ma’lumotlaridan
foydalanilgan. Bunga ko‘ra iste’molchilarni 7 ta xarakterli tarmoqlarga ajratib tahlil qilamiz,
foizlar va MVt o‘lchov birliklarida jadvalga kiritamiz. Ushbu jadvalni e’tiborli
joyi shundan
iboratki, Farg‘ona viloyatida ishlab chiqarish sanoat korxonalari katta miqdorni (174,57 MVt)
tashkil qiladi, ushbu iste’molchilarni 25–30% qismi I–kategoriyali iste’molchilar bo‘lib, avariyaga
qarshi jihozlar ta’siridan o‘chirilmaydi. Namangan viloyatida esa nasos stansiyalari 30% gacha
iste’molni tashkil qiladi (101,1 MVt) bunday iste’molchilar III–kategoriyaga mansub bo‘lib
avtomatika ta’sirida o‘chiriladi.
Vodiy elektr iste’molchilarini vodiyning ichki elektr stansiyalaridan ta’minlash ko‘zda
tutilmagan, chunki ichki elektr stansiyalarni o‘rtacha ishlash quvvati R
o‘rt
=212,5 MVt bo‘lib,
buning 60% dan ortiq qismini qo‘shni Qirg‘iziston Respublikasining iste’molchilari PS “Qorasuv”
va PS “Jalol–Obod” orqali iste’mol qilinadi, viloyatni iste’molchilariga qolgan quvvat qismi:
R
qol
= 212,5–127,5=85 MVt
Bu ko‘rsatkich viloyat quvvat iste’molining 6,8–7% foizini qoplaydi xolos.
Vodiy energotizimi O‘zbekiston va Qirg‘iziston Respublikalari
energotizimiga ulangan
bo‘lib, iste’molchilarni energiya ta’minoti energotizim orqali amalga oshiriladi. Energotizimga
energiya beruvchi elektr stansiyalarining asosiylari quyidagilar:
O‘zbekiston energotizimidan: Sirdaryo issiqlik elektr stansiyasi, Yangi Angren va Eski
Angren elektr stansiyalari va boshqalar;
Qirg‘iziston energotizimi va Olma–ota energouzeli stansiyalari: Toktagul GES,
Uchqo‘rg‘on GES,
Qurumsoy GES, Shamoldisoy GES, Tashko‘mir GES va qisman Rossiya
energotizimi
84
Xalq xo‘jaligi elektr iste’molini yaqin kelajakda ortishi va O‘zbekiston elektr energiya
mustaqilligini ta’minlash maqsadida O‘zbekiston davlat dasturi ishlab chiqilgan ta’kidlash
maqsadga muvofiq.
1.
Farg‘ona vodiysi eletr ta’minoti bo‘yicha defitsit uzelligini e’tiborga olsak, bu hududda
avariyali o‘chishlarni kamaytirish bo‘yicha chora–tadbirlarni amalga oshirilishi kerak.
2.
Elektr energiya iste’molchilari 90% dan ortiq qismi havo liniyalari orqali ta’minlanganligi
uchun havo liniyalarida avariyaning salbiy oqibatlari chuqur tahlil o‘tkazish zarur;
3.
Elektr jihozlarini avariyali o‘chishlardan himoyalashda rele himoyasi qurilmalari asosiy
ishchi mexanizm vazifasini bajaradi. Shuning uchun har bir
liniyaga asosiy va asosiy
himoyalar bilan bir vaqtda ishga tayyor holda bo‘ladigan qo‘shimcha himoyalar o‘rnatilishi
maqsadga muvofiq bo‘lar edi.
4.
Avariyali o‘chishlarni muntazam ravishda tahlil qilib borish;
5.
Tahlil natijalarini ishchi–xodimlar o‘rtasida o‘z vaqtida muhokama qilish;
6.
Ishchi xodimlar malakasini oshirish bo‘yicha tadbirlarni tez–tez amalga oshirish;
7.
Malakali xodimlarni mexnatidan uzoq vaqt foydalanish maqsadida ishchi xodimlarga
to‘lanadigan oylik maoshlarini qayta ko‘rib chiqish;
8.
Kuchlanish ostida izolyator shodalarini yuvish ishlarini amalga oshirishni yo‘lga qo‘yish;
9.
500–220 kV tarmoqlarni kuchlanish ostida ta’mirlash ishlarini amalga oshirishni yo‘lga
qo‘yish;
