|
Avtoservis korxonalarining yordamchi bo’limlari
|
| bet | 3/7 | | Sana | 19.01.2024 | | Hajmi | 12,08 Mb. | | #141451 |
Bog'liq Avtoservis korxonalari islab chiqarish bo’limlari va ustaxonalarida6.3. Avtoservis korxonalarining yordamchi bo’limlari. Avtomarkazlar va ASKlarda ma’muriy-maishiy xonalar qatori mijozlar uchun alohida xona, ehtiyot qismlar omborlari va savdo do’konlari, salonlari bo’lishi shart. Ishlab chiqarish binolari va ustaxonalaridan tashqari texnologik jarayonlarning uzluksiz va to’xtovsizligini ta’minlovchi elementlardan biri ombor xo’jaligidir. Uni barpo etish va faoliyatini ishlab chiqarish jarayonlari talablari asosida tashkil etish, ayniqsa, muhimdir. Ombor xo’jaligining tarkibi, ularda saqlanadigan zaxiralar hajmi va xillari, avtoservis korxonalarining turlari va ishlab chiqarish quvvatiga bog’liq bo’ladi. Avtomarkaz va ASKlarning omborlarida quyidagi zaxiralar saqlanadi:
- sotiladigan avtomobillar;
- avtomobillarga ehtiyot qismlar;
- almashtiriladigan (yangi va ta’mirlangan), almashilgan avtomobillar
agregatlari va uzellari;
- ta’mirlash materiallari (lok-bo’yoqlar, elektrodlar, kislorod
ballonlari, kislotalar, karbidli bochkalar, turli metallar va h.k.);
- yonilg’i-moy materiallari;
- asbob-uskunalar;
- shinalar;
- avtomobillarning turli xil ashyolari.
Avtomobillar, ehtiyot qismlar va materiallarning ishlab chiqarishga sarflanadigan va sotiladigan qismlari uchun alohida omborlar yoki umumiy zaxira omborlarini tashkil etish mumkin.
Omborlarni loyihalash saqlanadigan ehtiyot qismlar va materiallarning xillari bo’yicha zaxiralar miqdori asosida amalga oshiriladi. Materiallarning xillari bo’yicha to’g’ri tanlab shakllantirilgan zaxiralar hajmi TXK va ta’mirlashni uzluksiz ta’minlovchi mustahkam moddiy-texnik bazasi bo’lib xizmat qiladi. Zaxiralarni shakllantirish usullari esa servis korxonalar tarmog’ining tashkiliy tarkibi, korxona xizmatining avtomobillar turlari va ishlariga qarab ixtisoslanganlik darajasi va quvvatiga bog’liqdir. Zaxiralarni shakllantirish mustaqil va markazlashtirilgan bo’lishi mumkin. ASKlar o’z omborlari zaxiralarini maxsus ishlab chiqarilgan maksimal va minimal me’yorlar asosida to’ldirib turadilar.
Omborlarda saqlanayotgan materiallarning zaxirasi minimal me’yorga qadar kamayib ketgan holda, u maksimal darajaga qadar to’ldiriladi. Amalda zaxiralarning me’yorlari natural sonlarda (sonlari, massalari) belgilanadi va ma’lum muddat (kun, oy, kvartal) davomida to’la foydalanishga mo’ljallanadi. Mustaqil ASKlari o’z zahira mollari turlari va hajmini o’zining o’tgan davrdagi amaliy faoliyati hisobotidan olingan statistik ma’lumotlar, shuningdek, xizmat ko’rsatiladigan avtomobillar sonining kelajakdagi ehtimoliy o’zgarishlarini nazarda tutgan holda aniqlaydilar. Zaxiralar aniqlangach ularni saqlash me’yorlari orqali omborlar hajmini (quvvatini) aniqlash mumkin. Har bir molning xili bo’yicha quyidagicha saqlash me’yorlari belgilangan:
- maydon birligiga to’g’ri keladigan massasi (0,2 – 3 t/m2);
- xona hajmiga to’g’ri keladigan massasi (0,1 - 2,0 t/m3);
- maksimal saqlash balandligi.
Saqlash me’yorlari asosida ombor jihozlari tanlab olinadi (stellaj-taxmonlar, ko’tarish-siljitish mexanizmlari, maxsus yashiklar, tagliklar, aravachalar va h.k). Ombor maydonini aniqlashda undagi jihozlar, yurish va transport yo’lakchalari, mol qabul qilish, tarqatish, shuningdek bo’sh idish- anjomlarni saqlash joylarining o’lchamlari ham hisobga olinadi. Avtomarkazlar va yirik ASKlarda omborlar yong’inga chidamli materiallardan alohida bino holatida yoki ishlab chiqarish majmuasi bilan biriktirilgan (blok usulida) bir necha bo’lim, xonalar sifatida barpo etiladi. O’rta va kichik quvvatli stantsiyalarda esa omborlar uchun odatda ishlab chiqarish binosi majmuasida bir yoki bir necha xonalar ajratiladi. Ammo har qanday holda ham yonilg’i-moylash materiallari alohida binoda saqlanishi zarur.
Ombor maydonining shakli to’rtburchak bo’lib, uning bo’yi bilan eni 1:4 nisbatda bo’lishi maqsadga muvofiqdir. Avtoservis korxonalari mollarini ko’p qavatli (34) taxmonlarda saqlash mumkin. Bu holda ombor maydonidan foydalanish darajasi 40-60 % ga yetadi (5.28-rasm). Avtomarkazlar, katta va o’rta quvvatli avtoservis korxonalarida ehtiyot qismlar va agregatlar alohida xonada, ko’p qavatli peshtxtalarda, maxsus tokchali shkaflarda, mayda detallar esa (bolt, gayka, shayba va h.k) yashiklarda saqlanadi. Kerakli detallarni tezda izlab topish uchun ular avtomobil qismlari bo’yicha guruhlanib katalog nomlari asosida joylashtiriladi. Mahsulot va materiallarni shu yorliqlarga asosan maxsus peshtaxtalarga joylashtirish ishlab chiqarishga kerakliklarini bir zumda topishga imkon beradi. Dumaloq shakldagi metalllarni gorizontal shaklda ko’p qavatli peshtaxtalarda, yassi metalllar vertikal shaklda peshtaxta tokchalarida saqlanadi.
Ehtiyot qismlar va agregatlar saqlanadigan ombor avtomobillarga TXK va joriy ta’mirlash postlariga yaqin joylashgan bo’lishi zarur, chunki ular o’zaro texnologik bog’langanlar. Lok-bo’yoq, kuzov detallari, payvandlash materiallari, kislorod ballonlari, yupqa metall listlarini va shuningdek, shikastlangan kuzovlari tiklanayotgan avtomobillar ashyolarini saqlash ombor-lari kuzovlarni ta’mirlash uchastkasida yoki uning yonida joylashtiriladi.
6.26-rasm. Ehtiyot qismlar ombori
Engil o’t oluvchi materiallar va kislotalar (laklar, bo’yoqlar, sulьfat kislotasi, sulьfat va xlorid kislotasi) ajratilgan holda, alohida yong’inga chidamli xonalarda saqlanadi. Kislotalar yumshoq tagliklarga o’rnatilgan shisha idishlarda, alohida ajratilgan xonalarda saqlanadi. SHina omborlarida yangi, ayrim hollarda ta’mirlashga topshirilgan va ta’mirlangan shinalar ham vertikal holatda saqlanadi. Bu ombor ham shinalarni ta’mirlash uchastkasi yonida joylashuvi maqsadga muvofiq xisoblanadi. Katta va o’rta quvvatli stantsiyalarda TXK va ta’mirlash jarayonida har doim kerak bo’lib turadigan ayrim mayda detallarning bir qismi (boltlar, gayka, shayba, prokladkalar, karton qog’ozlari, elektrosaqlagichlar, avtolampochkalar va h.k.) ishlab chiqarish uchastkalari boshliqlarida saqlanadi. Kichik quvvatli stantsiyalarda yuqorida keltirilgan barcha vazifani markaziy ombor bajaradi. Yonilg’i-moylash materiallari uch kunlik zahira hisobida alohida, yong’inga chidamli binolarda saqlanishi talab etiladi. SHuningdek barcha turdagi korxonalarda ishdan chiqqan, yaroqsiz detallar va anjomlar saqlanadigan alohida ombor bo’lishi lozim. SHina va boshqa rezinatexnik mahsulotlar hamda materiallar maxsus omborlarda saqlanadi. Bu omborlarning tuzilishi yerto’la yoki yarim yerto’la shaklida bo’lishi maqsadga muvofiqdir. SHinalar ham 2 qavatli peshtaxtalarda tik turgan holda saqlanadi. Kameralar ozroq dam berilgan holatda ilgaklarda saqlanadi. Ular vaqti-vaqti bilan bir oz aylantirilib turiladi. SHinalar ombori qorong’i bo’lib, u yerda havo harorati +100S t …200C va namligi 50-60% oralig’ida bo’lishi kerak. SHinalarni saqlash xonalariga yorug’lik nuridan himoyalash uchun maxsus oynali derazalar o’rnatiladi. Rezina materiallarni saqlash omborlarida ularga salbiy ta’sir etuvchi materiallar (kerosin, benzin, skipidar, moy) bilan birgalikda saqlash taqiqlanadi. Ta’mirlash uchun ishlatiluvchi xom rezinalar yog’och tiqinga ega bo’lgan o’ramlarda peshtaxta ustida saqlanadi. Ta’mirlash uchun ishlatiladigan yelim yopiq oynali idishda saqlanadi. Ombor xo’jaligini to’g’ri tashkil etish undagi saqlanayotgan mollar hisobotini to’g’ri va aniq olib borishni ta’minlaydi. Bunda kompьyuterlardan foydalanish maqsadga muvofiqdir.
|
| |
