Mavzu: Birinchi va ikkinchi tur fazaviy o’tishlar

Agar modda qattiq holatda ma’lum harorat va bosim oralig‘ida bir nechta barqaror kristall shakllar hosil qilib, ular mustaqil fazani tashkil etsa, fazoviy diagramma murakkablashadi. Bu holda holat diagrammasida barqaror qattiq fazaga to‘g‘ri keladigan sohalar ko‘payadi va bir qancha uchlamchi nuqtalar vujudga kelishi mumkin. Buni oltingugurtning holat diagrammasi misolida ko‘rib chiqamiz.

Tabiatda uchraydigan oltingugurtning barqaror shakli rombik (Sr )

Tabiatda uchraydigan oltingugurtning barqaror shakli rombik (Sr )

oltingugurtdir. Uni 95,5 0C gacha qizdirilsa monoklinik shakldagi (Sm) oltingugurtga o‘tadi. Bu o‘tish harorati deyiladi. O‘tish jarayonida sistemaning umumiy hajmi ortadi. 95,5 0C da quyidagi muvozanat

kuzatiladi. Bu holat diagrammasida A nuqtaga to‘g‘ri keladi.

Harorat ortishi bilan Klauzius-Klapeyron tenglamasiga muvofiq VM>VP bo‘lgani uchun Sr ning SM ga o‘tish harorati ortadi. Holat diagrammasida bu bog‘liqlik o‘ngga og‘uvchi AB chiziq bilan ifodalangan.

Rombik oltingugurtning monoklinik oltingugurtga o‘tishi, ya’ni kristall panjarasining qayta qurilishi juda sekin sodir bo‘ladi. SHuning uchun tez qizdirilganda rombik oltigugurtning kristall panjarasi 95,50C dan yuqorida ham, ya’ni barqaror monoklinik oltigugurt sohasida ham saqlanib qolishi mumkin. Rombik oltingugurtning bu metastabil (beqaror) holati diagrammada AG chizig‘ida ko‘rsatilgan. Metastabil Sr barqaror monoklinik oltigugurt mavjud bo‘lmagandagina barqaror bo‘ladi.

Rombik oltingugurtning monoklinik oltingugurtga o‘tishi, ya’ni kristall panjarasining qayta qurilishi juda sekin sodir bo‘ladi. SHuning uchun tez qizdirilganda rombik oltigugurtning kristall panjarasi 95,50C dan yuqorida ham, ya’ni barqaror monoklinik oltigugurt sohasida ham saqlanib qolishi mumkin. Rombik oltingugurtning bu metastabil (beqaror) holati diagrammada AG chizig‘ida ko‘rsatilgan. Metastabil Sr barqaror monoklinik oltigugurt mavjud bo‘lmagandagina barqaror bo‘ladi.