|
Fotokalorimetrik gaz analizatorlari
|
| bet | 12/12 | | Sana | 20.05.2024 | | Hajmi | 260,36 Kb. | | #246447 |
Bog'liq Mustaqi ishFotokalorimetrik gaz analizatorlari. Bu gaz analizatorlarida erigan moddaning konsentratsiyasi eritma yoki lentaning jadal bo‘yalishiga qarab aniqlanadi. Suyuqlikli va lentali fotokalorimetrik gaz analizatorlari gazlarning mikrokonsentratsiyasim aniqlash uchun ishlatiladi. Bu gazlar (H2S, S02, NH3, Cl2, NO, N02) maxsus tanlangan reaktivlar bilan rangli reaksiyaga kirishadi. Bu asboblarning fizikaviy asosi Buger- Lambert-Ber qonunidir. Bo‘yalgan komponentlar (yoki reaksiyaga kirgan gaz massasi) ning konsen tratsiyasi quyidagi ifoda bo‘yicha aniqlanadi:
Fotokalorimetrik tahlil qilish usuli yuqori sezgirlikka va tanlovchanlikka ega. Bu usul sezgirligining yuqoriligi tahlil qilinadigan komponentni eritmada yoki indikator lentasida yigish imkoniyati borligi bilan belgilanadi. Usulning tanlovchanligi yuqoriligiga tahlil qilinayotgan komponent bilan reaktiv- indikator o'rtasidagi reaksiya sabab boiadi.
10-rasmda eritma yoki gaz davriy ravishda uzatiladigan FKG turidagi fotokalorimetrik gaz analizatorining sxemasi ko‘rsatilgan. Asbobda ikki optik kanal: ishchi va taqqoslash kanallari bo‘lib, ularning ichida ishchi kyuvet 4 va taqqoslash kyuveti 12 joylashtirilgan.
Absorbsiyalovchi eritma bak 15 dan nasos yordamida taqqoslash kyuveti orqali dozator 6 ga haydaladi. Dozatorda to‘kish naychasi 7 bor bo‘lib, u orqali ortiqcha eritma bakka qaytib qo‘yiladi. Buyruq beruvchi rele belgilay- digan teng vaqt oraliqlarida elektromagnit klapan 3 ishga tushadi, u kyuvet 4 dagi ishlab bo‘lgan eritmani bakka chiqarib yuboradi, bu yerda eritma
10-rasm. Fotokalorimetrik gaz analizatorining sxemasi.
regeneratsiyalanadi. Kyuvetlar bo‘shatilganidan keyin klapanlar 5 va 8 ishga tushib, dozator ular yordamida eritma beruvchi quvurchadan uziladi va ayni bir vaqtda kyuvet 4 bilan birlashib, unga eritmaning o‘lchangan hajmini quyadi. Klapanlar 5 va 8 dozatorni yangi eritma bilan toldirish uchun dastlabki vaziyatlariga qaytadi. Kyuvet 4 da eritmaning yangi berilgan porsiyasi orqali tekshirilayotgan gaz chiqib ketganidan keyin rangli reaksiya sodir bo‘ladi. Ma’lum vaqt tutib turilganidan keyin buyruq relesi klapan 3 ni ochadi va navbatdagi sikl boshlanadi. Har ikkala kyuvet orqali yoritish lampasi 2 dan linza 1 orqali yoruglik oqimi o‘tadi. Kyuvetlaming orqasida fotoelementlar 9 va 14 joylashgan boiib, ular kyuvetlardagi eritmalardan o‘tgan yoruglik oqim- larini qabul qiladi. Fotoelementlar elektron kuchaytirgich 10 ning chiqishiga differensial tarzda ulangan bo‘lib, u ikki fotoelementning signallari farqini kuchaytiradi. Kuchaytirilgan signal reversiv dvigatel 11 ning boshqaruvchi chulg‘amiga keladi, dvigatel kompensatsiyalovchi optik pona 13 ni kyuvet 12 ning optik kanalida har ikki fotoelement bir xildagi yoritilganlikka ega bolganiga qadar kerakli yo‘nalishda siljitadi. Optik ponaning surilish kattaligi va u bilan bog‘liq boigan asbob ko‘rsatkichining surilish kattaligi tekshirilayotgan gaz- dagi aniqlanadigan komponent konsentratsiyasining o‘lchovi boiadi.
Ishlab chiqarish xonalari havosidagi xlor qoldiqlarini o‘lchash diapa- zonining ± 20 % iga teng xatolik bilan aniqlashga imkon beradigan gaz analizatorlaridan sanoat FKG-ZM turidagi fotokalorimetrik analizatorlarni ishlab chiqaradi.
Asbobsozlik sanoati FSL turidagi fotokalorimetrik gaz analizatorlarini ishlab chiqaradi. Uning ishlashi kimyoviy reaksiya natijasida hosil bo‘lgan lentadagi dog‘dan qaytgan yoruglik oqimini etalon yoruglik oqimi bilan taqqoslashga asoslangan.
liniya 2 bo‘yicha tayyorlovchi paneli II ning rotametri 4 orqali beriladi, asbob datchigi detektorining taqqoslash kamerasi 5, almashlab ulagich 8, ajratish kolonkasi 9, detektorning o‘lchash kamerasi 6 dan o‘tadi va tashqariga chiqib ketadi.
Almashlab ulagich 8 bir-biriga ishqab moslangan ikkita plastinadan tayyorlangan bo‘lib, ulardan biriga kanal qilingan va elektr dvigatel bilan aylantiriladi, shuning uchun u har 60° dan keyin ikki vaziyatni egallashi mumkin. 6.16-rasmda shunday vaziyat ko‘rsatilganki, unda eltuvchi gaz almashlab ulagichga kelib, uning kanali bo‘ylab ajratish kolonkasiga yo‘naladi, tahlil qilinadigan gaz aralashmasi esa namuna oladigan almashtiriladigan spiral 7 dan o‘tadi, u naycha ko‘rinishida ishlangan bo‘lib, hajmi 2, 3, 5 va 10 ml ni tashkil etishi mumkin.
Almashlab ulagichning plastinasi 60° ga burilganida uning kanallari rasmda shtrix chiziq bilan ko‘rsatilgan vaziyatni oladi. Bu yerda eltuvchi gaz tahlil qilinayotgan belgilangan hajmdagi gaz namunasini dozalash spirali 7 dan ajratish kolonkasiga siqib chiqaradi, gaz aralashmasining asosiy oqimi esa bu vaqtda almashib, ulagichning boshqa kanali bo‘yicha atmosferaga haydaladi. Almashlab ulagichning qo‘zg‘aluvchan plastinasi o‘zgarmas vaqt oraliqlarida (3 dan 5 min gacha) taymer bilan avtomatik tarzda buriladi, bu vaqt tahlil qilinayotgan gaz aralashmasining tarkibi va uning ajralishiga qo‘yiladigan talabga qarab o'rnatiladi.
Ajratish kolonkasi 9 zanglamaydigan po‘latdan yoki misdan ichki diametrini 6 mm va uzunligini 2—10 m qilib (tahlil qilish sharoitlariga qarab) tayyorlangan hamda ichiga sorbent to‘ldirilgan spiral naychadan iboratdir. Tahlil qilinayotgan aralashmaning namunasi kolonka 9 ga tushib, uni tashkil etuvchi komponentlarga ajratadi va detektorlarga yuboriladi.
Datchik detektori tahlil qilinayotgan gaz aralashmasi komponentlarining ajralishini aniqlash uchun xizmat qiladi. Uning ishlashi eltuvchi gaz va tahlil qilinayotgan komponent binar aralashmasi issiqlik o‘tkazuvchanliklarining ayirmasidan foydalanishga asoslangan. Detektor zanglamaydigan po‘latdan tayyorlangan massiv blokdan iborat bo‘lib, uning ikkita kameralari 5 va 6 bo‘ladi, hajmi taxminan 0,2 sm3 keladigan bu kameralarda esa qarshilik termometrlari (termistorlar) bo‘lib, ular o‘lchash ko‘prigining yelkasini tashkil qiladi. Datchik kamerasini termostatlashga harorat rostlagichi yordamida erishiladi.
Foydalanilgan Adabiyotlar
1. Т.: ,,Sharq“, 1997. - 63 b. 2. Yusupbekov N.R., Muhamedov B.I., G‘ulomov Sh.M. Texno logik jarayonlarni boshqarish sistemalari. Texnika oliy o‘quv yurtlari uchun darslik.- Т.: ,,Olqituvchi“, 1997. — 704 b. 3. Yusupbekov N.R., Igamberdiyev X.Z., Malikov A. Texno logik jarayonlarni avtomatlashtirish asoslari. — Т.: ToshDTY, 2007. — 237 b. 4. Artikov A. A., Musayev A.K., Yunusov 1.1. Texnologik jara yonlarni boshqarish tizimi: 0 ‘quv qo‘llanma. — Т.: TKTI, 2002. 5. Лапшенков Г.И., Полоский Л.М. Автоматизация производст венных процессов в химической промышленности. — М.: „Химия“, 1991. — 180 с.
|
| |
