|
Mavzu: Kirish. Tabiatni o'rganishda fizikaning o'rni va uning boshqa fanlar taraqqiyotidagi ahamiyati. Reja
|
| bet | 31/197 | | Sana | 01.02.2024 | | Hajmi | 8,06 Mb. | | #149719 |
Bog'liq Fizikadan maruza matniGarmonik tebranishlar. Garmonik tebranish deb, fizik kattalikning vaqt o'tishi bilan kosinus (sinus) qonuniga muvofiq o'zgaradigan tebranma harakatiga aytiladi.
Garmonik tebranishlar eng sodda tebranishlar hisoblanadi va quyidagi ikki sababga ko'ra ular batafsil o'rganiladi: birinchidan, tabiatda va texnikada uchraydigan tebranishlarning aksariyati garmonik tebranishga yaqindir; ikkinchidan, turli murakkab tebranishlarni ham garmonik tebranishlarning yig'indisi sifatida qarash mumkin.
Garmonik tebranish tenglamasi.
Garmonik tebranma harakat quyidagi tenglama bilan ifodalanadi.
Garmonik tebranm harakat energiyasi quyidagicha hisoblanadi:
energiyaning saqlanish qonunining matematik ifodasidir. Demak, energiyaning saqlanish qonuni quyidagicha ta’riflanadi. “Yopiq sistemada garmonik tebranma harakatda to’lqin energiya potensial va kinetic energiyalar yig’indisiga teng bo’lib, ularning yig’indisi o’zgarmaydi, ular faqat bir turdan ikkinchi turga aylanib turadi. “
S kattalikning garmonik tarzda o'zgarishi quyidagi tenglama bilan aniqlanadi:
S = A cos(w0)
Bu erda A — tebranish amplitudasi, w0 —siklik chastota, -tebranishning b'oshlang'ich fazasi — tebranish fazasi.
Kosinus + 1 dan — 1 gacha qiymatlarni kabul qilgani uchun S + A dan — A gacha qiymatlarni qabul qiladi.
Т— kattalik tebranish davri deyiladi.
v — kattalikka tebranish chastotasi.
ni olamiz
Chastotaning SI dagi birligi — gerts (Gts). U nemis fizigi G.Gers sharafiga shunday nomlangan. 1 Gs chastota deb, 1 sekundda 1 marta to'la takrorlanadigan davriy jarayonning chastotasiga aytiladi.
Garmoniktebranmaxarakatqilayotgannuqtaningto'lamexanikenergiyasiuningkinetikvapotentsialenergiyalariningyig'indisigatengvao'zgarmaskattalik
E=Ek +En
Endi garmonik tebranma xarakat qilayotgan ba'zi qurilmalar bilan tanishaylik. Ularning eng soddalari prujinali va matematik mayatniklardir.
Prujinali mayatnik. Prujinali mayatnik deb, absolyut elastik prujinaga berkitilgan va elastiklik kuchi F=—kx ta'sirida garmonik tebranma harakat qiladigan m massali' yukka aytiladi
Bu erda k — prujinaning qattiqligi, x — yukning muvozanat vaziyatidan og'ishi.
Prujinali mayatnikning tsiklik chastotasi ω0 quyidagiga teng.
Tebranish davri
T=
Prujinali mayatnikning potensial energiyasi
En=
Matematik mayatnik. Matematik mayatnik deb, cho'zilmaydigan, vaznsiz ipga osilgan va og'irlik kuchi ta'sirida tebranma harakat qila oladigan moddiy nuqtaga aytiladi.
Muvozanat vaziyatidan ф burchakka og'dirilgan mayatnikni FK og'irlik kuchining tashkil etuvchisi xarakatga keltiradi. Matematik mayatnikning tsiklik chastotasi
ifodalar bilan aniqlanadi.
Shuningdek matematik mayatnikning potentsial energiyasi
E=
Bu erda g— erkin tushish tezlanishi, 1 — mayatnikning uzunligi, m — moddiy nuqtaning massasi.
|
| |
