1
SANA: “____” ______ 202__-yil. To‘garak rahbari:____________ROBOTATEXNIKA
MAVZU:
ROBOTLAR HAQIDA UMUMIY MA’LUMOT
I.To’garak mashg’ulotning maqsadi:
O’quvchilarga Robotatexnika haqida tushunchalar berish.
b)
To’garak mashg’ulotning tarbiyaviy maqsad: O’quvchilarni
Robotatexnikaga bo’lgan
qiziqishlarini oshirish, Robotlar olami bilimlarini
mustahkamlash va hayotda qo’llash.
c)
To’garak mashg’ulotning rivojlantiruvchi maqsad: O`quvchilarning darslik
va qo`shimcha adabiyotlar ustida mustaqil ishlash ko`nikmalarini rivojlantirish.
II. Mashg’ulotning turi:
Amaliy, nazariy, aralash, noan`aviy, ananaviy.
III. Mashg’ulotning jihozi:
Mavzuga oid ko’rgazma qurollar va asbob
uskunalar va qo’shimcha adabiyotlar komputer.
Mashg’ulotning borish
1.Tashkiliy qism:
a)
Salomlashish,
b)
davomatni aniqlash,
d)
mashg’ulotga
tayyorgarlik ko`rish va mashg’ulot rejasi
2.O’tkan mavzuni so’rash va mustahkamlash:O’tilgan mavzuni mustahlamlash
va savol-javob orqali o’quvchilar bilimini mustahkamlash va ko’rsatmalar berish
3.Yangi mavzu bayoni:
Robot (
chexcha
:
robota
— „mehnat“) — sunʼiy
mexanik
qurilma. U,
odatda,
elektromexanik
tizim
boʻlib,
odam
mehnatini bajaradi.
Robot
soʻzi bilan
virtual
dasturiy taʼminot
agentlariga ham aytilishi mumkin, biroq ularni
bot
deyish qabul
qilingan.
[1]
Robotni insonning hayoti uchun xavfli sharoitlar (kuchli radiatsiya, yuqori temperatura va
boshqalar)da, odam bor
ishi qiyin boʻlgan obyektlarda (suv ostida, kosmosda) kishi
funksiyasini qisman yoki toʻla bajaruvchi mashina deb ham atashimiz mumkin.
Robot
terminini birinchi marta 1920-
yilda chex yozuvchisi Karel Chapek oʻzining „Robot U.
Robot“ pyesasida ishlatgan.
Ro
botlar, asosan, 3 turga boʻlinadi: qatʼiy dastur asosida ishlaydigan Robot, odam
(operator) boshqaradigan Robot va sunʼiy intellektli (integralli) Robot Ish bajarish turiga
qarab, Robot manipulyatorlar,
axborot uzatuvchi Robot, odimlovchi Robot va
boshqala
rga boʻlinadi. Robotlarning tashqi koʻrinishi ham, xattiharakatlari ham odamni
eslatadi, yaʼni ular antropomorf (odamsimon) mashinalar
hisoblanadi va boshqa
mashinalardan shu xususiyati bilan farq qiladi.
Robotlar texnikasining asosiy 2 yoʻnalishi
mavjud: sanoatda ishlatiladigan va favqulodda (ekstremal) sharoitda ishlatiladigan
Robotlar texnikasi. Sanoatda ishlatiladigan Robot, Mas, Robotmanipulyatorda „mexanik
qoʻllari“ va tashqi boshqarish pulti yoki oʻziga oʻrnatilgan dasturli boshqarish qurilmasi,
EHM
(kompyuter) boʻladi. Operator P. qoʻllarining harakatini
bevosita yoki televizor
ekranidan kuzatib boshqaradi. Koʻpincha Robot avtomatik boshqarish tizimi bilan
2
jihozlanadi. Robotmanipulyatorlar, asosan, kishi salomatligi uchun xavfli boʻlgan
(ekstremal) s
haroitlarda qoʻllaniladi. Robotlar jarayonlarni
avtomatlashtirishning eng
samarali vositasi hisoblanadi.
Robotlardan foydalanish sohalari borgan sari kengayib bormokda. Mac, Yaponiyada 6
ming metrgacha chuqurlikda ishlay oladigan Robot"geolog", notani „oʻqib“ elektr gitara
chaladigan Robot"mashshoq", Avstraliyada qoʻy junini qirqadigan Robot"sartarosh",
AQSH da suv ostida ishlay
oladigan Robot"gʻavvos" yaratilgan. Germaniyada esa Robotlar politsiyada ishlaydi
(ularga portlovchi moddalar oʻrnatilgan mashinalarni ochish vazifasi topshiriladi).
Avtomobilsozlik rivojlangan barcha mamlakatlarda (shu
jumladan, Oʻzbekistonda)
Robotlar mashinalarni yigʻishda (ayniqsa, payvandlash ishlarida) qatnashadi. Ixtirochilar
avtomobilni boshqara oladigan Robotni yasash b
ilan shugʻullanishmokda. Bunday
Robotning varianti Volkswagen (VW) zdida (Germaniya) yaratilgan. „Klaus“ laqabli
ushbu Robot 2000-
yilda namoyish qilingan. U boshqa Robotlar kabi 2 qoʻl va 2 oyokdi
emas, balki 3 qoʻl va 3 oyoqqa ega. Bu Robot 2002-yilgi koʻrgazmada ham ishtirok etdi,
lekin hali amalda qoʻllanilganicha yoʻq. Bunday Robotlar
ustida Yaponiyada ham
tajribalar olib borilmoqda. „Soni“ kompaniyasi (Yaponiya) sunʼiy intellektli „Aybo“
(„Oʻrtoq“) nomli Robotni yaratdi (2004). U uydagi koʻp ishlarni (mebelni surish, oynani
artish, telefon jiringlaganda uy egasini chaqirish va boshqalarni) bajaradi.
