| II.O'tilgan mavzu va uyga berilgan vazifani tekshirish.
O‘tilgan va uyga berilgan mavzuni so‘rash va takrorlash jarayoni va ajratilgan vaqti 15 minut .
O‘qituvchi:
Qani, o‘quvchilar, ayting-chi,
O‘tgan darsda nimalarni o‘rgandik?
Qani, kim tayyor darsga, baho qo‘yay men unga.
O’tgan mavzu:Eng muqaddas kun.
Afzal Rafiqov “Yodga ol she’ri”
O’qituvchi: 2—shart bo'yicha «9—may xotira va qadrlash kuni» mavzusida ijodiy mehnat metodi asosida chiqishlar qilindi.
Mavzu bo`yicha guruhlarga topshiriqlar:
1—guruh sahna ko’rinishi va kichik ma'ruza tayyorlaydi.
(O‘quvchi Abdulla Mavloniyning «Urush faxriylariga» she’rini o‘qishadi).
Qariya, mo‘ysafid, faxriy kim o‘zi, Sizning duoingiz ijobat bo‘lsin.
Insonni qadrlash maqsadning ko‘zi, Sizni ardoqlagan sevinchga to‘lsin.
Hayotiy falsafa har faxriy so‘zi, Kelajak avlodlar o‘ynasin, kulsin.
O‘zlari yurtga ko‘rk bo‘lgan faxriylar, Bizni duo qiling, aziz faxriylar.
(Kichik sahna ko‘rinishi namoyish etiladi. Bobo va buvi nabirasi bilan suhbatlashmoqda).
Bobo: — Obbo, qizalog‘imey, bizlarni ko‘rgani kelibsan-da. Yaxshi yuribsanmi? Ukalaring, oying, dadang sog‘-salomat yurishibdimi?
Nabira: — Ha, bobojon, bizlar yaxshimiz. Ukalarim ham, oyim, dadamlar ham sog‘-salomat yurishibdi. Hali zamon ular ham sizlarni ko‘rgani kelib qolishadi.
Buvi (nabirasini bag‘riga bosib): — Qizim, nega bir o‘zing kelding? Ishqilib uydagilar bilishadimi?
Nabira: — Ha, buvijon, bilishadi. Bugun o‘qituvchimiz bizni «Xotira xiyoboni»ga olib bordi. Ziyorat davomida nuroniy bobolarimiz, momolarimiz suhbatini tingladik. Shundan so‘ng, sizlarni ko‘rgani to‘g‘ri bu yoqqa kelaverdim. Bobojon, siz ham urushda bo‘lganmisiz?
Bobo: — Yo‘q, bolam, biz unda yosh edik. Ammo onalarimiz bilan birga front ortida mehnat qildik.
Buvi: — Ha, jonim qizim, urush yillari juda og‘ir damlarni boshimizdan kechirganmiz. Lekin g‘alabaga ishonch, Vatanga sadoqat tuyg‘usi hamma narsadan ustun bo‘lgan. Barchamiz mana shunday dorilomon kunlarning qadriga yetishimiz kerak.
Nabira: — Dadamlar ham bu to‘g‘rida ko‘p gapiradilar. Bobojon, bayram munosabati bilan tinchlik haqida she’r yodladim, aytib bersam maylimi?
Bobo: — Aytaqol, qizim.
Nabira: (Yurt jamoli video rolik)
Tinchlik qo‘shig‘ini kuylaymiz, Biz — baxtiyor el farzandlari,
Kelajakning tayanchi bo‘lgan Jannatmakon yurt dilbandlari.
Tinch hayot nafasi ufurgan, Vatanimiz bog‘lari go‘zal.
Osmoni musaffo, bahavo, ko‘rkam, Qushlar navosi-la tonglari go‘zal.
Bobolardan merosdir bizga Muqaddas yurt, osuda hayot!
Asragaymiz qalb qo‘rimiz-la, Ajdodlar o‘giti bizlarga qanot.
Bobo: — Ko‘p yasha, ona qizim. She’ringda aytilganidek, O‘zbekistonimizdagi tinch, osoyishta hayotga hech qachon ko‘z tegmasin!
1- o‘quvchi: — Tinchlik — muborak so‘z, muqaddas kalom. Keksalarimiz duosida, ezgu niyatlarida ushbu so‘zni takror va takror eshitamiz. Ne baxtki, muqaddas zaminimiz — mustaqil O‘zbekistonimizda osoyishta hayot hukmron. Osuda turmush biz, baxtiyor avlodlarga nasib etgan.
2- o‘quvchi: 9- may kuni erta tongdan yurtimizning barcha viloyatlaridagi Xotira maydonlarida urushda xizmat qilgan mard o‘g‘lonlarimiz yodga olinadi.1941—1945- yillarda bo‘lib o‘tgan Ikkinchi jahon urushiga ketgan ko‘plab yurtdoshlarimizga ona-Vataniga qaytib kelish nasib etmadi. Minglab er yigitlar qonli janglarda Vatan ozodligi yo‘lida mardlarcha halok bo‘ldi. Lekin ularning mardligi, Vataniga bo‘lgan sadoqati sabab, mana shunday osuda hayotda yashash baxtiga egamiz.
3- o‘quvchi: — Mamlakatimiz mustaqillikka erishgach, azaliy qadriyatlarimiz tantana qilib, yurtimizda ko‘plab bayramlar nishonlana boshladi. Barcha bayramlarimiz o‘z mazmun-mohiyatiga ko‘ra xalqimizning azaliy an’ana, urf-odatlarini, orzu-umidlarini namoyon etadi. Shu jumladan, o‘tganlar yodga olinayotgan, nuroniy bobo, momolarimiz qadrlanayotgan bugungi kun ham.
4- o‘quvchi: — Ta’kidlash joizki, 1999- yildan boshlab, O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining maxsus farmoniga asosan, 9- may — Xotira va qadrlash kuni umumxalq bayrami sifatida nishonlanib kelinmoqda.
2—guruh mavzuni so’zlab beradi.
3—guruh mavzuni ifodali o’qib, savollarga javob beradi.
Sirojiddin Sayyidning «Xotira maydoni ustunlariga» she’ri
Bunda necha avlodlarning sog‘inchlari bor,
Bunda nomlar jimirlatar jon birla
Ustunlar ham Xotiraning o‘ziday poydor,
Ko‘tarib turganday ulug‘ Vatanni.
1.Xotira maydoni qachon ochilgan?
Javob: Barchamizga ma’lumki, 1999- yil 9- may kuni poytaxtimizda ikkinchi jahon urushi yillarida mardlarcha halok bo‘lgan o‘zbekistonlik jangchilarning xotirasini abadiylashtirish maqsadida barpo etilgan «Xotira maydoni» majmuasi ochildi.
2.Motamsaro ona haykalida qanday qiyofa aks ettirilgan?
Javob: Urushdan qaytmagan 450 mingga yaqin yurtdoshimiz nomi zarhal harflar bilan «Xotira kitobi»ga bitildi. Xotira maydonidagi «Motamsaro ona» haykali qoshiga har kuni ko‘plab ziyoratchilar tashrif buyurishadi. Jigarbandini jang maydoniga jo‘natib, butun umr intizor kutgan munis ayolning g‘amgin qiyofasida biz urush dahshati, tinchlik qadrini his etamiz.
3.Xotira kunida biz nima qilamiz?
Javob::9-may Prezidentimiz tomonidan xotira va qadrlash kuni deb e’lon qilindi.Buning asosida o`tganlarni xotirlash, ajdodlarimizga, yaqinlarimizga nisbatan qadrni, e’zozni o`rgatadi.Bu kun biz xotira maydonlariga borib, mangu olovni va urush vaqtida shahid ketgan kishilarni ismi va familiyalari bitilgan yozuvlarni ko'rishimiz mumkin.Bular bizga bugungi tinchlik davrimizni asoschilari, porloq, farovon hayotimiz uchun jon fido qilganliklarini his etishimizga undaydi.Xotira abadiydir.
III.Yangi mavzu bayoni. S.Nazarxon qo’shig’i
O’zbek adabiyoti shunday chamanzorki, bo’stonida gul ko’p, chechak ko’p. Bu bo’stonda bir-biriga o’xshamaydigan bir-birini takrorlamaydigan dilbar shoirlar avlodi qayta-qayta bo’y cho’za veradi. U 1954-yil 26-aprelda Andijon viloyatining Marhamat tumanidagi Qovunchi qishlog’ida oddiy zahmatkash odamlar oilasida tug’ildi…
Nechun qulluq qilmay Andijonga men -
Shu yurtda tug’ildim, shu yurtda o’sdim.
Agar do’stim bo’lsa, bitta u do’stim-
Nechun qulluq qilmay Andijonga men!
M. Yusuf she’riyatining turli yo’nalishlarida esda qolarli asarlar yaratayotgan qalamkash do’stlari, ustozlari orasida o’zini shoirlar sifatida isbot qilishga astoydil harakat qildi:
….. Afsuski, M. Yusufning umri qisqa bo’ldi. U 2001-yilning 31- iyulida Qoraqalpog’istonning Ellikqal’a tumaniga qilingan ijodiy safar chog’ida, yuzlab muhlislari qarshisida she’r o’qiyotgan chog’ida, yurak xurujidan vafot etdi…
Ol, deyabir Egam, osmonga uchsa ruhlarim.
Bir ajib moviy diydor bo’ynini quchsa ruhlarim,
Ko’k mening ko’ksim bo’lur, yulduzlari-anduhlarim,
Gul o’pib, gul yopinib har dilda mozorim qolur.
Men ketarman bir, kuni navolarim, zorim qolur…
M. Yusuf o’z elini, xalqi, Vatanini chin farzanday, beg’araz, sitqi dildan yaxshi ko’rar edi. Shu mehrning natijasi o’laroq, uning she’riyati ham xuddi shundoq beminnnat va beg’araz she’riyat sifatida maydonga keldi.
Bir to’kilib tag’in qomat tikladik,
Yelkalarga millat yukin yukladik.
Ozod vujudlarda ruh bo’ldi bino,
Binolar o’rnida davlat tikladik.
(O’qituvchi Muhammad Yusufning «Yurtim, ado bo‘lmas armonlaring bor» she’rini aytadil).
Yurtim, ado bo‘lmas armonlaring bor,
Toshlarni yig‘latgan dostonlaring bor.
O‘tmishingni o‘ylab og‘riydi jonim,
Ko‘ksing to‘la shahid o‘g‘lonlaring bor.
Yurtim, ko‘nglingdek keng osmonlaring bor,
Yulduzni yig‘latgan dostonlaring bor.
Osmonlaringdan ham diydoringga zor,
Jayrondek termulgan Cho‘lponlaring bor.
Qo‘ling qadog‘iga bosay yuzimni,
Onamsan-ku, og‘ir olma so‘zimni.
Qayinbarglar yopib qaro ko‘zini,
Olislarda qolgan Usmonlaring bor.
Qurboning bo‘layin, ey, onajonim,
Sening faryodlaring — mening fig‘onim,
O‘tmishingni o‘ylab o‘rtanar jonim,
Aytsam ado bo‘lmas dostonlaring bor.
Hayot-bu katta sinov, ezgulik va halollik, mehr–muruvvat maktabi, deganlari rost ekan. Shoir M.Yusuv Vatan madhi bilan birga odamni odam qilib turgan, uning hayotiga insoniy mazmun baxsh etadigan tuyg’ular mehr va muhabbatni ham maromiga yetib kuyladi.
M.Yusuf so’zi bilan aytilgan she’ri
Lug`at ishi.
Armon-ushalmagan orzu
O’tmish-o’tgan kun,tarix
Shahid-jangda,urushda halok bo’lgan insonga beriladigan ta’rif
Termilmoq-qaramoq
Qadoq-mehnatdan yorilganligiga ishora
Qayinbarg-qayin daraxti bargi
| 