АXBOROT TIZIMLARI VA TARMOQLARI TUSHUNCHALARI

Muqobil energiya manbaalari va telekommunikatsiya texnologiyalarini rivojlantirishing yangi bosqichilari 
Международная научно-техническая конференция «Практическое применение технических и 
цифровых технологий и их инновационных решений», ТАТУФФ, Фергана, 4 мая 2023 г. 
125
maʼlumotlar, apparat va dasturiy taʼminot, shuningdek, xodimlar va tashkiliy 
yordam ekanligini anglatadi. Axborot tizimini tor doirada tushunish uning 
tarkibini maʼlumotlar, dasturlar va texnik vositalar bilan cheklaydi. Ushbu 
komponentlarning integratsiyasi axborotni boshqarish jarayonlarini va oxirgi 
foydalanuvchilarning axborotni olish, oʻzgartirish va saqlashga qaratilgan 
maqsadli faoliyatini avtomatlashtirish imkonini beradi. 
„Axborot tizimlari“ shuningdek, odamlar va tashkilotlar maʼlumotlarni 
toʻplash, filtrlash, qayta ishlash, yaratish va tarqatish uchun foydalanadigan 
maʼlumotlarga va kompyuter texnikasi hamda dasturiy taʼminotining 
qoʻshimcha tarmoqlariga tegishli tizimlar haqidagi akademik sohaviy 
tadqiqotdir. Asosiy eʼtibor aniq chegaraga ega boʻlgan axborot tizimiga, 
foydalanuvchilar, protsessorlar, saqlash, kirish, chiqish va yuqorida aytib 
oʻtilgan aloqa tarmoqlariga qaratiladi. Koʻpgina tashkilotlarda axborot tizimlari 
va maʼlumotlarni qayta ishlash uchun mas’ul boʻlgan boʻlim yoki funksional 
soha „axborot xizmatlari“ deb nomlanadi. Har qanday maxsus axborot tizimi 
operatsiyalarni, boshqaruvni va qaror qabul qilishni qoʻllab-quvvatlashga 
qaratilgan.
Axborot tizimini yaratish uchun quyidagi olti komponent birlashishi 
kerak: 
Uskuna.
Uskuna atamasi mashina va jihozlarni anglatadi. Zamonaviy 
axborot tizimida ushbu turkumga kompyuterning oʻzi va uning barcha 
yordamchi uskunalari kiradi. Yordamchi uskunalarga kirish va chiqish 
qurilmalari, saqlash qurilmalari va aloqa qurilmalari kiradi. Kompyuterdan 
oldingi axborot tizimlari apparat daftar kitoblari va siyohni oʻz ichiga olishi 
mumkin. 
Dasturiy taʼminot.
Dasturiy taʼminot atamasi kompyuter dasturlari va 
ularni qoʻllab-quvvatlaydigan qoʻllanmalarni (agar mavjud boʻlsa) anglatadi. 
Kompyuter dasturlari - bu mashina tomonidan oʻqiladigan koʻrsatmalar boʻlib, 

Новые этапы развития альтернативных источников энергии и телекоммуникационных технологий
Международная научно-техническая конференция «Практическое применение технических и 
цифровых технологий и их инновационных решений», ТАТУФФ, Фергана, 4 мая 2023 г. 
126
ular tizimning apparat qismlari ichidagi kontaktlarning zanglashini oldini olib, 
maʼlumotlardan foydali maʼlumotlarni ishlab chiqaradigan usullarda ishlaydi.
Maʼlumotlar.
Maʼlumotlar tizimlar tomonidan foydali maʼlumotlarni 
ishlab chiqarish uchun foydalaniladigan faktlardir. Zamonaviy axborot 
tizimlarida maʼlumotlar odatda kompyuterga kerak boʻlgunga qadar diskda yoki 
lentada mashina oʻqiy oladigan shaklda saqlanadi. Kompyuterdan oldingi 
axborot tizimlarida maʼlumotlar odatda odam oʻqiy oladigan shaklda saqlanadi. 
Protseduralar.
Protseduralar axborot tizimining ishlashini tartibga 
soluvchi siyosatdir. 
Odamlar.
Har bir tizim foydali boʻlishi uchun odamlarga muhtoj. 
Koʻpincha tizimning eng koʻp eʼtibordan chetda qoladigan elementi odamlardir, 
ehtimol axborot tizimlarining muvaffaqiyati yoki muvaffaqiyatsizligiga eng 
koʻp taʼsir qiladigan komponent ham shu boʻlsa kerak. Bunga „nafaqat 
foydalanuvchilar, balki kompyuterlarni boshqaradigan va ularga xizmat 
koʻrsatuvchilar, maʼlumotlarni saqlaydiganlar va kompyuterlar tarmogʻini 
qoʻllab-quvvatlovchilar“ ham kiradi. 
Internet.
Internet maʼlumotlar va odamlarning kombinatsiyasi. (Bu 
komponent ishlash uchun zarur boʻlmasa ham). 
Maʼlumotlar apparat va odamlar oʻrtasidagi koʻprikdir.
Bundan shuni 
anglash mumkinki, biz toʻplaydigan 
maʻlumotlar insonlarni jalb qilmagunga 
qadar faqat maʼlumot hisoblanadi. 
Insonni 
jalb 
qilgan 
har 
qanday 
maʼlumotlar axborotdir. 
Bunday 
tizimlarning 
ayrim 
misollari:

aqlli tizim 

hisoblash platformasi 

Muqobil energiya manbaalari va telekommunikatsiya texnologiyalarini rivojlantirishing yangi bosqichilari 
Международная научно-техническая конференция «Практическое применение технических и 
цифровых технологий и их инновационных решений», ТАТУФФ, Фергана, 4 мая 2023 г. 
127

maʼlumotlar omborlari 

qarorlarni qoʻllab-quvvatlash tizimi 

korporativ tizimlar 

korxona manbalari rejasi 

ekspert tizimlari 

geografik axborot tizimi 

global axborot tizimi 

boshqaruv axborot tizimi 

multimedia axborot tizimi 

jarayonni boshqarish tizimi 

ijtimoiy axborot tizimlari 

qidiruv tizimlari 

iqtisodiy axborot tizimlari 

ofisni avtomatlashtirish. 

Download 6,64 Mb.