FOYDALANGAN ADABIYOTLAR RO’YXATI:
1. Ахметов С.М. Методєка фєѓєческоѕ подготовленностє школьнєков в
ѓавєсємостє от уровня єх фєѓєческого раѓвєтєя; Автореф. дєс.... канд. пед, наук. -
Краснодар, 1996. - 21 с.
2. Goncharova O.V. Yosh sportchilarning jismoniy qobiliyatlarini rivojlantirish. O‘quv
qo‘llanma. O‘zDJTI, T.: 2005, 171 b.
3. Желеѓняк Ю.Д. Юныѕ волеѕболєст, М., 1988 г., 190 с.
4. Желеѓняк Ю.Д., Слупскєѕ Л.Н. Волеѕбол в школе, Пособєе для учєтеля, М.,
1989 г., 128 с.
Международный научный журнал № 7 (100), часть 1
«Новости образования: исследование в XXI веке» февраль, 2023 г
943
MAKTAB YOSHIDAGI BOLALARNING JISMONIY TARBIYASINI RIVOJLANTIRISH
USLUBIYATI
Quronboyeva Sabohat Shokir qizi
Raximova Maftuna Bahodir qizi
UrDU Jismoniy madaniyat talabalari
Annototsiya: Maktab yoshidagi bolalarning jismoniy harakatini rivojlantirish
uslubiyati ustida ish olib borilgan, maktab dasturidagi adabiyotlar o’rganilib, yangi
metodika ishlab chiqildi va maktab yoshidagi bolalarning jismoniy harakatini
rivojlantirishga erishildi.
Kalit so’zlar: Dars, jismoniy tarbiya, jismoniy rivojlanish, umumiy jismoniy
tayyorgarlik, mashq, harakat.
Annotation:Work was carried out on the methodology for the development of
physical activity of school-aged children, the literature of the school program was studied,
a new methodology was developed, and the development of physical activity of school-
aged children was achieved.
Key words: Lesson, physical education, physical development, general physical
fitness, exercise, movement.
KIRISH
Maktab yoshdagi bolalar jismoniy tarbiyasini rivojlantirish bo’yicha turli adabiyotlarda
bolalarning jismoniy va irodaviy harakat tayyorgarligi jarayoni mazmuni bir xil talqin
etilmaydi. Masalan: Levi Gorinevskayanining fikricha, maktabgacha yoshdagi bolalar
jismoniy tarbiyasini to’g’ri yo’lga qo’yish uchun murakkabroq umumjismoniy mashqlar, 1-
sinif dasturiga yaqin bo’lgan va unga tayyorlaydigan mashqlar tanlab olinadi.
Ayni vaqtda kichik maktab ta’lim muassasasidagi jismoniy tarbiya vazifalarida kichik
yoshlardan boshlab jismoniy sifatlarni maqsadli yo’naltirish zarurati to’g’risidagi
mulohazalarning yo’qligi e’tiborni tortadi. Faqat tayyorlov guruhi uchun dasturda
chaqqonlik, tezkorlik, chidamlilik va kuchni takomillashtirishning maqsadga muvofiqligi
haqidagi muayan eslatma paydo bo’ladi. Kichik maktab yoshidagi bolalar organizmi ikkita
muhum xususiyatga ega, ularni bilish maktab o`qtuvchisiga jismoniy sifatlarni tarbiyalash
masalalarini muvaffaqiyatli yechish imkonini yaratadi.
Kichik maktab yoshidagi bolalarda yurush, yugurish, sakrash, uloqtirish, konkida
yurush yugurush, suzish hayot uchun kerak bo’ladigan eng oddiy harakat malakalarni
rivojlantirishdir. Bu harakatlarni bolalar tez o’zlashtiradi, sababi-ularning asab tizimi yuqori
darajada egiluvchandir.
Kichik maktab yoshidagi bolalarga mashq berishdan oldin ularga o’sha mashqlarni
ahamiyati, bajarish texnikasi, harakatli o’yin qoidalari tanani tarbiyalashni ayrim
elementlari haqida tushuncha berib borish lozim.
Международный научный журнал № 7 (100), часть 1
«Новости образования: исследование в XXI веке» февраль, 2023 г
944
Mazkur maqsadni ro’yobga chiqarish uchun ularda, odatda, jismoniy mashqlar va
harakatli o’yinlardan iborat bo’lgan keng o’quv materiali taqdim etilgan.
Asosiy qism. Pedagogik jarayonlarni rejalashtirish va uning mazmuni maktab yoshdagi
bolalarning jismoniy tarbiyasini rivojlantirish ustidagi tajribalarni rejalashtirish maktab dars
sxemasi asosida amalga oshirildi va to’rt hafta mobaynida maktab yoshidagi bolalar shu
maqsadda maxsus harakatli o’yinlarni izchillik bilan bajardilar, va ular jismoniy harakat
orqali jismoniy tayyorgarligini uyg’unlashtirishgan edi. Masalan tezkorlik qisqa masofaga
yugurish davomidagi harakat suratining tempi o’stirildi. To’rt hafta mobaynida bolalar
jismoniy tarbiya orqali jismoniy harakatining rivojlantirishga qaratilgan harakatli o’yinlarni
kamida 12 marta bajardilar.
Statistik ishlov berish natijasida 7-8 yoshli bolalar tomonidan nazorat mashqlarining
bajarilish ko’rsatkichlarini testlash nazariyasi talablariga muvofiq, ravishda ularning
jismoniy tayyorgarlik holatini baholash uchun qizlar va o’g’il bolalardan iborat ikkita yosh
guruhlarining har biri uchun 4 ta test tanlab olindi.
Har bir yosh - jins guruhida testlar mazmuni alohida xususiyatlarga ega edi. Masalan,
7 yoshli qizchalarning egiluvchanligini tavsiflash uchun quyidagi testlardan foydalanildi:
chalqancha yotgan holda gavdani ko`tarish ; 7 yoshlilar uchun oldinga orqaga umbaloq
oshish; 8 yoshlilar uchun 30m ga yugurish; 8 yoshlilar uchun ko’prik hosil qilish. Demak,
barcha yosh guruhlari uchun berilgan testlar egiluvchanlik va tezkorlikni rivojlantirish
uchun. U yoki bu testlarning qo’llanilishi to’g’risida quyida batafsilroq ma’lumot beriladi.
Mazkur tajriba 14-sonli umumiy o’rta ta’lim muassasasida o’tkazilgan pedagogik
tajriba materiallari keltirilgan bo`lib. Nazorat guruhi Xiva tumanidagi 14-sonli umumiy o’rta
ta’lim maktab muassasasida tarbiyalanuvchi tengdosh bolalardan iborat edi.
Jismoniy tayyorgarlik darajasini rivojlantirish uchun o’n hafta davomida olib borildi
(20 ta o’quv darsi, 18 xil harakatli o’yin).
Pedagogik tajribani rejalashtirish quyidagicha amalga oshirildi. Tajribani boshlashdan
avval hamma bolalar jismoniy sifatlari orgnizmni rivojlanish darajasining dastlabki holatini
aniqlash maqsadida nazorat sinovlaridan foydalaniladi Keyin 25 o’quv kuni davomida
tajriba guruhi bolalari 2-ilovada keltirilgan sxema bo’yicha bolalarni jismoniy xolati va
sifatlardan birini ko’proq rivojlantirish bo’yicha tanlangan harakatli o’yinlarni bajardilar. 20
kunlik tajriba davri tugaganidan keyin bolalar yana nazorat mashqlarini, topshiradilar,
bundan asosiy maqsad , dastlabki ko’rsatkichlarga nisbatan pedagogik tajribaning
natijalariga baho berishdan iborat. Navbatdagi jismoniy sifat xuddi shu uslubda keyingi 2
kun, mobaynida tadqiq etildi. Shu tariqa jami 2 xil jismoniy sifatni tekshirish 20 o’quv kuni
davomida amalga oshirildi.
Nazorat va tajriba guruhidagi 7-8 yoshli bolalar holatining dastlabki ko’rsatkichlarida
aniq tafovutlar kuzatilmadi. Shuning uchun pedagogik tajriba natijalarini bundan so’ng
tahlil qilishda biz faqat yakuniy natijalarni taqqoslaymiz
Международный научный журнал № 7 (100), часть 1
«Новости образования: исследование в XXI веке» февраль, 2023 г
945
Bolalarni ko’proq haratdagi mashqlar orqali qiziqtirishimiz, ularni shu muhitga olib
kirishimiz lozim bo’ladi. Buning uchun biz maxsus harakatli o’yinlardan foydalanishimiz
lozim.
Tezkorlikni rivojlantirish uchun
,, Tezda bosib o’t’’
,, Yaralanma’’
,, Qo’lim pishdi’’
,, Uni tezda tut’’
,, Estafeta’’
Egiluvchanlikni rivojlantirish uchun
,, Aldamchi to’p’’
,, Arqon tugunini yechish’’
,, Oldinga va orqaga umbaloq oshish’’ kabi harakatli o’yinlardan foydalandik.
Xulosa; Ushbu makolada maktab yoshdagi bolalarning egiluvchanlik va chaqqonlik
sifatlarini rivojlantirishiga ko’ra rejalshatirilgan harakatli o’yinlardan foydalanishning
samaradorlik darajasini aniqlashga yo’naltirilgan pedagogik tajriba materiallari takdim
etilgan.
7-8 yoshli bolalarning turli yosh jins guruhlarida o’tkazilgan pedagogik tadqiqotlar
turli jismoniy sifatlarning takomillashuvi jarayoniga pedagogik tajribaning ta’sir ko’rsatishi
xususiyatlarinigina emas, balki ulardagi o’zgarishlarning yosh xususiyatlari jismoniy holati,
sog’lig darajasni ham aniqlash uchun imkoniyat yaratib berdi.
|
