Международный научный журнал № 7 (100), часть 1
«Новости образования: исследование в XXI веке» февраль, 2023 г
940
DARSLARIDA O‘QUVCHILARNING TEZKOR KUCH QOBILYATLARINI AYLANMA
MASHQ METODIDAN FOYDALANISHNING SAMARADORLIGI
Shanazarova Navro’za Marqs qizi
Ro’zimova Bonuxon Zokir qizi
UrDU Jismoniy madaniyat talabalari
Annototsiya: Dars jarayonida mavzularni maqsadli shakllantirishda 4 ta asosiy
mashg’ulot tashkil qilish usullaridan foydalaniladi. Bulardan aynan dars samaradorligini
oshiruvchi usul bu aylanma mashg’ulot usulidir.
Kalit so’zlar: Frontal, guruhli, individual, aylanma, dars, samaradorlik, tezlik, kuch,
metodika.
Annotation: In the course of the lesson, 4 main training methods are used for the
purposeful formation of topics. Of these, the method that increases the effectiveness of the
lesson is the circular training method.
Key words: Frontal, group, individual, circulation, lesson, efficiency, speed, strength,
methodology.
ASOSIY QISM
Tezkor-kuch qobiliyatini rivojlantirishda gandbol darslarida aylanma mashq
uslubiyatining samaradorligini aniqlash uchun shug`ullanuvchilar 10 tadan qilib 2 ta
guruhga ajratiladi. Nazorat guruhida mashg`ulotlar an’anaviy uslubda olib borildi. Tadqiqot
guruhlariga esa quyidagi mashqlar berildi.
1. Qo`llarga tayanib yotgan xolda ularni bukib
va yozish
2. Og`irliklar bilan ( shtanga, gantellar, qum to`ldirilgan toplar) gavdaning aylanma
harakat mashqlari
3. Shtangani ko`krakka ko`tarib o`tirib turish mashqlari.
4. Shtagani yelkaga olib sakrashlar.
5. Bir va ikki oyoqda sakrashlar.
6. Chuqurlika sakrashlar.
Pedogogik tadqiqotdan so`ng har ikkala guruhdagi natijalar 4,5 jadvalda berilgan.
To`ldirma to`pni otishda tadqiqot guruhda o`rtacha natija 8,2 dan 10,2 ga yaxshilandi,
o`sish esa 20% ga teng bo`ladi. Nazorat guruhida bu test bo`yicha o`rtacha natija 8,3 dan
9,0 ga yaxshilanib, o`sish 7% ga bo`ladi.
Qo`llarni bukib yozish testida tadqiqot guruhida o`rtacha natija 11,6 dan 14,7 ga
yaxshilanib, o`sish 22% ga teng bo`lgan bo`lsa, nazorat guruhida bu ko`rsatgich 11,4 dan
12,0 ga yaxshilanib o`sish 6 % ga teng bo`ldi.
O`tirib turish testida tadqiqot guruhida o`rtacha natija 23,7 dan 29,0 ga yaxshilanib,
o`sish 18% ga teng bo`lgan bo`lsa, nazorat guruhida bu test bo`yicha o`rtacha natija 23,0
Международный научный журнал № 7 (100), часть 1
«Новости образования: исследование в XXI веке» февраль, 2023 г
941
dan 25,0 ga yaxshilanib o`sish 7% ga teng bo`ldi. Malum bo`ladiki, tadqiqot guruhida o`sish
yuqori ekan.
Aniq bir uyin qoidasini qisqacha mazmuni va ahamiyati aytib berilgandan so`ng,
yuqoridan ikki qo`l bilan to`pni
yetkazib berish, uni bajarish usuli (texnikasi) namoyish
qilinadi va o`quvchilarga ham shu usulni bajarishga imkon beriladi. So`ngra muammoli
savol qo`yiladi: “qo`l (panjalar) bilan to`pning to`qnashishi qaerda amalga oshadi?”. Javob
berishga harakat qilingan ko`pgina urinishlarda biz quyidagi javobni aytishimiz amri mahol:
yuzamiz qarshisida. So`ngra
yangi savollar beriladi, “Nega to`pni uzatayotganda qo`llar
tirsakdan bir oz bukiladi? Ularning bukilishi burchagini nima belgilaydi?”.
O`quvchilarning yuqoridagi savollarga javob qidirishida ularning kuch-g`ayratini
biomexanik qonuniyatlar tomon yo`naltiriladi, shunga ko`ra, savolning birinchi omiliga
javob maqsadga eng qisqa masofa tanlash bilan erishish bo`lsa (fazoviy nuqtai nazardan),
ikkinchidan to`p uzatuvchining kuchlilik-tezkorlik imkoniyati darajasidir. Yuqoridagi talablar
asosida yana bir bor to`p uzatishni bajarishni taklif qilamiz. Bizni vaqt ko`p sarflanayotgani
qiziqtirmaydi, chunki u kelajakda o`zini oqlaydi.
Demak, biz tamonimizdan olib borilgan tadqiqot samaradorligi o`z isbotini topdi.
Shuni ham aytish zarurki, harakat texnikasini o`zlashtirish
muddati bolaning oilaviy
sharoitiga, uning ijtimoiy va iqtisodiy imkoniyatiga hamda ruhiy holatiga bog`liqdir.
Dastlabki o`rgatish jarayoni bir necha bosqichlarda amalga oshiriladi va bu bosqichlarni xar
biri o`ziga xos uslub va vositalarni o`z ichiga oladi.
Umumiy rivojlantiruvchi mashqlar o`yinchida jismoniy barkamollik va o`yinchi uchun
zarur bo`lgan harakat ko`nikmalari va malakalarini sayqallash uchun foydalaniladi.
Tadqiqot guruhlaridagi natijalarning nazorat guruhlaridagi natijalarga qaraganda
ancha yuqori ekanligi tanlangan uslubning samarali ekanligini ko`rsatadi.
Tadqiqot davomidagi barcha mashqlar o`z yo`nalishiga mos ravishda birlashgan holda
mashq qilishning maxsus tayyorgarligi asosiy qismlarini tashkil etadi: umumiy
jismoniy,
maxsus jismoniy, texnik, taktik, o`yin tayyorgarligi. Xar bir tayyorgarlik turida o`zining
yetakchi omillari borki, ular yordamida ko`zlagan maqsadga erishiladi. Shu bilan birga
barcha turdagi tayyorgarliklar bir-biri bilan uzviy bog`liq. Misol uchun agar o`quvchi
jismoniy yaxshi tayyorlanmagan bo`lsa, u xujumda zarba berish
texnik mashqni yaxshi
bajara olmaydi. Bunday holda o`quvchini jismoniy tomondan chiniqtirish, zarba berish
usulini ko`p marta takrorlashdan ko`ra foydaliroqdir.
XULOSA
Jismoniy tarbiya darsi bo‘yicha amaliyotga tavsiya etilayotgan maxsus ishlab chiqilgan
mashqlardan o`quv yilining barcha choraklarida hamda yilning barcha mavsumlarida ochiq
va yopiq sport inshootlarida o`tkaziladigan mashg`ulotlarda
muntazam foydalanish,
jismoniy tarbiyani jarayonini ommaviy shakllanishiga turtki bo`ladi.
Международный научный журнал № 7 (100), часть 1
«Новости образования: исследование в XXI веке» февраль, 2023 г
942
