14- Mavzu. Standartlashtirish, metrologiya va
sertifikatlashtiish bo‘yicha Davlatlararo (DAK) kengash
faoliyati. Davlatlararo kengash tuzilmasi.
81
- davlat muxofazasini ta‘minlash;
- mexnat xavfsizligini va transport xarakati xavfsizligini ta‘minlash;
- sertifikatlanadigan maxsulotning xavfsizligini va sifatini aniqlash;
- geodezik va gidrometeorologik ishlar;
- o‘lchash vositalarini davlat sinovidan, tekshiruvdan, kalibrlashdan, ta‘mirlashdan va
metrologik attestatlashdan o‘tkazish;
- foydali qazilmalarni qazib olish;
- milliy va xalqaro sport rekordlarini ro‘yxatga olish.
Yuqorida keltirilgan sohalarda foydalanadigan, ishlab chiqarilishi va import bo‘yicha
chetdan olib kelinishi lozim bo‘lgan o‘lchash vositalari davlat sinovlaridan yoki metrologik
attestatlashdan o‘tishi lozim.
Davlat nazoratining yana bir muxim yunalishi - turli standart toifalarini davlat
kaydnomasidan o‘tkazishdan oldin ekspertiza qilishdir.
Metrologiya
to‘g‘risidagi
qonunda
ko‘rsatilganidek,
o‘lchash
vositalarining
davlat
sinovlarini o‘tkazish, ularning turlarini tasdiqlash va davlat ro‘yxatiga kiritish O‘zdavstandart
tomonidan amalga oshiriladi.
Qonunda yana bir masala – davlat ro‘yxati belgisini qo‘yish to‘g‘risida xam bayon etilgan.
Metrologiya xaqidagi qonunda aytilishicha, tasdiqlangan o‘lchash vositalariga yoki ularning
foydalanish xujjatlariga ishlab chiqaruvchi davlat reestri belgisini qo‘yilishi shart.
Ma‘lumki, ishlab chiqarishdagi o‘lchash vositalarining xolati va ularni vaqti-vaqti bilan
tekshiruvdan o‘tkazib turish xar doim e‘tiborda bo‘lmoqligi lozim. Ular bo‘yicha ro‘yxatlar tuziladi
va o‘lchash vositalari turkumlarining ro‘yxati O‘zdavstandart agentligi tomonidan tasdiqlanadi.
O‘zbekiston Respublikasida O‗zstandart agentligi.
O‘zbekiston Respublikasida Uzstandart agentligi . Vazirlar Maxkamasining "O‘zbekiston
Respublikasida standartlashtirish bo‘yicha ishlarni tashkil qilish" to‘g‘risidagi 1992 yil 2 martdagi
93-sonli qaroriga muvofiq O‘zbekiston Respublikasining Vazirlar Mahkamasi xuzuridagi
Standartlashtirish, metrologiya va sertifikatlashtirish O‘zbekiston davlat markazi, keyinchalik
(O‘zstandart agentligi) - standartlashtirish bo‘yicha Milliy idora xisoblanadi.
Uning vakolatiga quyidagilar kiradi:
- metrologiyaga oid faoliyatni mintaqalararo va tarmoqlararo muvofiqlashtirish;
- fizikaviy o‘lchash birligi etalonlarini yaratish, tasdiqlash, saqlash va qo‘llash qoidalarini
belgilash;
- o‘lchashvositalari, usullarivanatijalariga qo‘yiladiganumumiymetrologiktalablarnianiqlash;
- davlatmetrologiktekshiruvinivanazoratiniamalgaoshirish;
- metrologiya masalalari bo‘yicha meyoriy hujjatlarni, shujumladan, davlatning boshqa
boshqaruv idoralari bilan hamkorlikda O‘zbekiston Respublikasining butun hududida majburiy
kuchga ega bo‘lgan meyoriy hujjatlarni qabul qilish;
- metrologiya sohasida ilmiy va muhandis-texnik kadrlarni tayyorlash;
- O‘zbekiston Respublikasining metrologiya sohasidagi xalqaro shartnomalariga rioya etilishini
ustidan nazoratni amalga oshirish;
- metrologiyamasalalari bo‘yichaxalqarotashkilotlarfaoliyatidaqatnashishkiradi.
Uzstandart agentligining tarkibida bir necha bo‘limlar, sektor, laboratoriya, guruhlar, har bir
viloyat boshqarmalari markazlari, ilmiy-tadqiqot instituti, "Etalon" O‘zIChB va "Standartlar"
do‘koni mujassamlashgan.
82
O‘zstandart agentligiga qarashli turli soha va tarmoqlarni o‘z ichiga olgan, bir xil nomdagi
bo‘limlar ham bor. Bularga standartlar va mahsulotni sertifikatlashtirish bo‘yicha davlat nazorati
va o‘lchash vositalarini davlat qiyoslovidan o‘tkazish va attestatlash sohaviy bo‘limlari kiradi.
Standartlar va mahsulotni sertifikatlashtirish bo‘yicha davlat nazorati sohaviy bo‘limlar:
og‘ir sanoat, mashinasozlik, engil sanoat, mahalliy sanoat hamda agrosanoat kompleksi doirasida
o‘z faoliyatini amalga oshiradi.
O‘lchash vositalarini davlat qiyoslovidan o‘tkazish va attestatlash tarmoq bo‘limlari esa
massalar, radiotexnika, ionli nurlanish, geometrik, mexanik, elektrik, magnitli, bosim, moddalar
sarfi va sathini, haroratli hamda fizik-kimyoviy kattaliklarni qiyoslovdan o‘tkazadi.
O‘zstandart agentligining ilmiy-uslubiy markazi etib O‘zbekiston Respublikasida
standartlashtirish, metrologiya, sertifikatlashtirish va mahsulot sifatini boshqarish sohalaridagi
tadqiqot va mutaxasislar malakasini oshirish va qayta tayyorlash instituti - hozirda
standartlashtirish, metrologiya va sertifikatsiyalash ilmiy-tadqiqot instituti tayinlangan.
Sertifikatlashtirish milliy idorasi quyidagi asosiy yo‘nalishlar bo‘yicha o‘z faoliyatini
amalga oshirmoqda:
- Respublikada sertifikatlashtirishni qo‘llash va takomillashtirishning umumiy siyosatini ishlab
chiqish, qonun chiqaruvchi va ijro etuvchi tegishli davlat idoralari bilan aloqalarni o‘rnatish;
- sertifikatlashtirish masalalari bo‘yicha boshqa mamlakat va xalqaro tashkilotlarning vakillari
bilan, o‘zaro kelishilgan asosda aloqalarni o‘rnatish, kerak bo‘lsa, bu tashkilotlar faoliyatida
O‘zbekiston Respublikasining qatnashishini ta‘minlash;
- sertifikatlashtirishda yagona qoida va ish tartiblarini belgilash, bularga rioya qilishning
nazorati, sertifikatlashtirish natijalari bo‘yicha hujjatlarni axborotli ma‘lumot bilan ta‘minlash.
Vazirlar Mahkamasining qaroriga asosan O‘zstandart o‘zining viloyat boshqarmalarini
(SMSXM) tuzib, ularning ishlariga har taraflama ko‘mak ko‘rsatmoqda. Respublikadagi sinov
laboratoriyalarini akkreditlashishlari jadal qadamlar bilan amalga oshirilmoqda. Farg‘ona, Qo‘qon,
Qarshi, Buxoro, Samarqand shaharlaridagi sinov laboratoriyalari akkreditlanib, hozirda ular turli
sinov amallarini o‘tkazmoqdalar. Faqatgina Farg‘onadagi sinov laboratoriyasida o‘tkazilgan
sinovlar natijasiga ko‘ra "Azot" ishlab chiqarish birlashmasi, Quvasoy chinni zavodi, Rishton
kulolchilik mahsulotlari zavodi, "Quvamebel" ishlab chiqarish birlashmasi mahsulotlari muvofiqlik
sertifikatini olishga sazovor bo‘ldilar.
O‘zstandart agentligi tarkibidagi oziq-ovqat va qishloq xo‘jalik mahsulotlarini
tekshiruvchi sinov laboratoriyasi akkreditlangan laboratoriyalardan hisoblanib, shu kungacha
o‘nlab, muayyan turdagi mahsulotlarga muvofiqlik sertifikati berildi.
Respublika
hududiga
keltiriladigan
yoki
undan
chetga
chiqariladigan
mollar
(mahsulotlar)ning havfsizligini tasdiqlash bilan bog‘liq bo‘lgan amallar tegishli davlat idoralari
bilan kelishilgan holda O‘zdavstandart tomonidan tayyorlangan alohida hujjat bo‘yicha bajariladi.
Xalqaro
hamkorlikni
rivojlantirish
maqsadida
Turkiya
va
Xitoy
davlatlari
bilan
standartlashtirish, sertifikatlashtirish va metrologiya sohalarida hamkorlik qilish niyatida bitim
tuzildi. Bu yo‘ldagi ishlar o‘z mevasini bermoqda. Turkiya mutaxassislari Toshkentda bo‘lib,
O‘zdavstandart tomonidan tashkil qilingan Respublika seminarlarida sertifikatlashtirish sohasida
ma‘ruzalar bilan qatnashmoqdalar.
O‘zbekiston Respublikasi Mustaqil Davlatlar Hamdo‘stligi qatoriga kiruvchi mamlakatlar
bilan standartlashtirish, sertifikatlashtirish va metrologiya sohalarida yaqin hamkorlik qilmoqda.
Standartlashtirish, metrologiya va sertifikatlashtirish sohalarida ilmiy tadqiqot ishlari ham
o‘z yo‘nalishiga egadir.
83
O‘z SMSITI standartlashtirish, metrologiya va sertifikatlashtirish sohalarida asosiy ilmiy-uslubiyik
baza hisoblanadi. Ushbu institut yuqorida qayd etilgan sohalar bo‘yicha fundamental tadqiqotlar
olib borishi bilan bir qatorda respublikaning ushbu sohalar bo‘yicha malaka oshirish va qayta
tayyorlash instituti hamdir. Shu sohalardagi belgilangan maqsadlarni amalga oshirish uchun u:
- standartlashtirish, metrologiya, sertifikatlashtirish va mahsulot sifati sohalarida hozirgi xalqaro
talablarga javob beradigan milliy ilmiy baza yaratadi;
-
standartlashtirish,
metrologiya,
sertifikatlashtirish
va
mahsulot
sifati
milliy
tizimlarini
yaratishda ularning ilmiy va uslubiy asoslarini ishlab chiqadi;
- mahsulotning raqobotdoshlik qobiliyatini ta‘minlaydigan, atrof-muhitni ishonchli darajada
himoya qilishga, inson sog‘lig‘ini saqlashga, mehnat havfsizligini ta‘minlashga, mudofaa
qobiliyatini
oshirishga
qaratilgan
xalqaro,
meyoriy
va
tashkiliy-uslubiy
hujjatlar
bilan
uyg‘unlashadigan, asos bo‘luvchi xujjatlar ishlab chiqadi va joriy etadi;
- standartlashtirish va metrologiya sohalaridagi mavjud yoki uchraydigan muammolarni
tadqiqot qilish, davlat tilida meyoriy hujjatlar, ma‘lumotnomalar, lug‘atlar yaratadi;
- yuqorimalakaliilmiykadrlartayyorlaydi;
- standartlashtirish, metrologiya, sertifikatlashtirish va mahsulot sifatining ilmiy masalalari
bo‘yicha xalqaromilliy va mintaqaviy tashkilotlar bilan hamkorlikni amalga oshiradi;
- standartlashtirish, metrologiyava sertifikatlashtirish sohalarida ishlayotgan mutaxassislarning
malakasini oshirishni ta‘minlaydi;
- sertifikatlashtirishsohasidaishlaydiganekspert-auditorlarnitayyorlaydivaboshqalar.
Institut tashkil qilinganiga ko‘p vaqt o‘tmaganligiga qaramay shu kunga qadar Respublika
hayotida muhim ahamiyatga ega bo‘lgan bir qator hujjatlar yaratdi va yaratmoqda. Bu
hujjatlarning ahamiyati beqiyos bo‘lib, shu sohalardagi ishlarga qo‘yilgan birinchi poydevorlardan
hisoblanadi.
Institut
har
taraflama-tashkiliy,
uslubiy
va
moddiy-texnika
ta‘minoti
bo‘yicha
mustahkamlanmoqda, hamda bu sohalarda ishlaydigan tajribali, bilimdon mutaxassislar bilan
to‘ldirilib, kelajakda mustaqil Respublika oldida turgan dolzarb muammolarni echishga o‘zining
salmoqli hissasini qo‘shadi, degan umiddamiz.
| 