|
Mexanikada saqlanish qonunlari statika va gidrodinamika mexanik tebranishlar va to
|
| bet | 8/76 | | Sana | 21.06.2022 | | Hajmi | 1.79 Mb. | | #24107 |
Bog'liq fizika 10 uzb 15, I.ch.m.t prezentatsiya, BIZNES VA TADBIRKORLIK BO\'YICHA TUSHUNCHA , Elektron tijorat test hemisga (5), Axborot xavfsizligi fanidan test topshiriqlari №1. Fan bobi – 1;, Iqtisodiy tahlil darslik, 8-sinf 4-chorak, 08-PV compressed, 3-ish, zuhra malika, ijtimoiy-tarmoqdagi-tuzoqlarning-yoshlar-ma-naviyatiga-ta-siri, 4-топширик, 7-mavzu buxgalter, 4-mavzu Tayyor mahsulotni ishlab chiqarish va sotishni hisobga olish va tahlilVx = v x = v • cosa,
Vy = ^Oy- & = V0 ^ sina - &■ (1.30)
Gorizontga qiyalatib otilgan jismning harakati davomida tezligining gorizontal tashkil etuvchisi o‘zgarmasa-da, tezlikning vertikal tashkil etuvchisi ko‘tarilishda tekis kamayib boradi va trayektoriyaning eng yuqori nuqtasida nolga teng bo‘ladi. Demak, gorizontga burchak ostida otilgan jism trayektoriyasining eng yuqori nuqtasida minimal tezlikka ega bo‘ladi:
(1.31)
vmin=v0 • cosa.
Shundan so‘ng, jism shu nuqtadan v0xtezlik bilan gorizontal otilgan jism kabi harakat qiladi.
Jism trayektoriyasining eng yuqori ko‘tarilish nuqtasida vy=0 yoki v0sina - gt=0 munosabatdan ko‘tarilish vaqtini aniqlaymiz:
(1.32)
Jismning maksimal ko‘tarilish balandligi quyidagicha bo‘ladi
(1.33)
Jismning pastga qarab harakatlanish (tushish) vaqti, uning yuqoriga ko‘tarilish vaqtiga teng, ya’ni tk=t. Bundan jismning umumiy uchish vaqti:
(1.34)
yoki
(1.35)
sx=r0x ’ t=7'0 ' cosa •
Gorizontga burchak ostida otilgan jism gorizontal yo‘nalishda tekis harakat qiladi. Shu bois jismning uchish uzoqligi tezlikning faqat gorizontal tashkil etuvchisiga bog‘liq bo‘ladi. Uchish uzoqligini hisoblash uchun uchish vaqtining ifodasini sx=v^ t=u0x • t • cosa ifodaga qo‘yamiz va
(1.29)
tenglamadan
tenglamaga
max1 max2 max3
1.12-rasm.
ega bo‘lamiz. Bu ifodadan ko‘rinadiki, gorizontga nisbatan burchak ostida otilgan jismning uchish uzoqligi otilish burchagiga bog‘liq. 1.12-rasmda jismning uchish uzoqligi va ko‘tarilish balandligining otilish burchagiga bog‘liqligi keltirilgan. Rasmdan ko‘rinadiki burchak ortib borishi bilan ko‘tarilish balandligi ham ortib boradi.
Jismning uchish uzoqligi dastlab otilish burchagi ortishi bilan ortadi va 45° ga teng bo‘lganda maksimal qiymatga erishadi. So‘ngra burchak ortishi bilan uchish uzoqligi kamayadi.
Gorizontga nisbatan burchak ostida otilgan jismning harakat trayek- toriyasining tenglamasini keltirib chiqaramiz. Buning uchun
gt2
•f = Voyt - t = ccisa vaqtni topib qo‘ysak, trayek- toriya tenglamasi quyidagi ko‘rinishda ekanligi kelib chiqadi:
y = x • tga -
(1.36)
Demak, gorizontga qiya otilgan jism koordinata boshidan o‘tuvchi parabola bo‘ylab harakatlanar ekan, chunki x=0 da y=0 bo‘ladi. Bu tenglamadagi x2 oldidagi koeffitsiyentning manfiy ishorali bo‘lganligi parabola shoxlarining pastga qarab yo‘nalganligini anglatadi.
Real sharoitlarda havoning qarshiligi uchish uzoqligiga kuchli ta’sir ko‘rsatadi. Masalan, 100 m/s bilan otilgan snaryad vakuumda 1000 m ga uchib borsa, havoda 700 m ga boradi. Tajribalar, otilish burchagini 30-40° qilib olinsa, otilgan jism eng uzoq masofaga borishini ko‘rsatadi.
Masala yechish namunasi
Berilgan: uo = 10 m/s a=30° g=9,81m/s2
Topish kerak h - ?
Formulasi:
Yechil ishi:
h
max
2 . 2
u0 ■sin a
2
| -1/4
hmax = 2-9,81 ni/s2 = 1,27 m.
10-
5
Javobi: 1,27 m.
Koptok 10 m/s tezlik bilan gorizontga 30° qiyalatib otildi. U qancha balandlikka ko‘tariladi?
; 1. Basketbolchi to‘pni to‘rga tushirish uchun o‘zining bo‘yini hisobga
oladimi?
Gorizontga qiya otilgan jism havo qarshiligi hisobga olinganda qanday trayektoriya bo‘ylab harakatlanadi?
O‘q-yoy otish musobaqasida qatnashayotgan sportchi kamon o‘qini gori- zontga nisbatan qanday burchak ostida otishi kerak?
Hovlida yoki vannada vodoprovod kraniga shlang ulab, suvni turli burchak ostida sepib ko‘ring. Natijani tahlil qiling.
mavzu. LABORATORIYA ISHI: GORIZONTGA QIYA OTILGAN JISM HARAKATINI O‘RGANISH
|
| |
