|
Mexanikada saqlanish qonunlari statika va gidrodinamika mexanik tebranishlar va to
|
| bet | 9/76 | | Sana | 21.06.2022 | | Hajmi | 1.79 Mb. | | #24107 |
Bog'liq fizika 10 uzb 15, I.ch.m.t prezentatsiya, BIZNES VA TADBIRKORLIK BO\'YICHA TUSHUNCHA , Elektron tijorat test hemisga (5), Axborot xavfsizligi fanidan test topshiriqlari №1. Fan bobi – 1;, Iqtisodiy tahlil darslik, 8-sinf 4-chorak, 08-PV compressed, 3-ish, zuhra malika, ijtimoiy-tarmoqdagi-tuzoqlarning-yoshlar-ma-naviyatiga-ta-siri, 4-топширик, 7-mavzu buxgalter, 4-mavzu Tayyor mahsulotni ishlab chiqarish va sotishni hisobga olish va tahlilIshning maqsadi. Jismning uchish uzoqligining otilish burchagiga bog‘liqligini tekshirish.
Kerakli asbob va jihozlar. Ballistik to‘pponcha, metall sharcha, o‘lchov lentasi, 2-3 varaq oq va qora qog‘oz (kopirovka).
1 5 Ishni bajarish tartibi.
Ballistik to‘pponcha laboratoriya stoli chetiga o‘rnatiladi (1.13-rasm).
1.13-rasm. . ,
amqlanadi).
Tutqich orqaga tortiladi va uni stvol ilgagiga kiritiladi.
Metall sharcha stvol ichiga joylashtiriladi.
Tutqichni ilgakdan chiqarib yuboriladi va sharchaning tushish joyi aniqlanadi.
Tajriba yuqoridagidek kamida 3 marta takrorlanadi.
Ballistik to‘pponchaning qiyalik burchagini 45° ga qo‘yib tajribani takrorlanadi.
Hisoblangan kattaliklar qiymati quyidagi jadvalga yoziladi.
Ballistik to‘pponchaning qiya- lik burchagini 30° qilib tutqichga mah- kamlanadi (Qiyalik burchagi to'pponchaga mahkamlangan transportir yordamida
Otilish burchagi
|
Tajriba
|
l, uchish uzoqligi, (m)
|
^o‘rt’
(m)
|
M, (m)
|
^-
(m)
|
30°
|
1-tajriba
|
|
|
|
|
2-tajriba
|
|
|
3-tajriba
|
|
|
45°
|
1-tajriba
|
|
|
|
|
2-tajriba
|
|
|
3-tajriba
|
|
|
Q , 1. Gorizontga nisbatan qiya otilgan jism harakatining trayektoriyasi qanday bo‘ladi?
Gorizontga nisbatan qiya otilgan jismning uchish uzoqligi qanday kattaliklarga bog‘liq?
u0 boshlang‘ich tezlik bilan burchak ostida otilgan jismning tushayotgan paytdagi tezligi qanday bo‘ladi va gorizont bilan qanday burchak tashkil qiladi?
Tajribada olingan natijalarga ko‘ra uchish uzoqligi va uchish vaqtining qiymati otilish burchagiga bog‘liqligini tahlil qiling.
mashq
Motorli qayiq daryoda manzilga yetib borish uchun 1,8 soat, qaytib kelish uchun esa 2,4 soat vaqt sarfladi. Agar soljo‘natilsa, manzilga qancha vaqtda yetib boradi? (Javobi: 14,4 soat).
Metrodagi eskalator odamni 30 s da yuqoriga olib chiqadi. Agar odam va eskalator birgalikda harakat qilsa, 10 s da ko‘tariladi. Eskalator tinch tursa odam qancha vaqtda yuqoriga chiqadi? (Javobi: 15 s).
Jism 80 m balandlikdan erkin tushmoqda. Tushishning oxirgi sekundidagi ko‘chishni toping. Harakat davomidagi o‘rtacha tezligini aniqlang. Jismning boshlang‘ich tezligini nolga teng deb hisoblang. (Javobi: 35 m, 20 m/s).
Agar vertikal yuqoriga otilgan jism yo‘lning oxirgi 1/4 qismini 3 s da bosib o‘tgan bo‘lsa, u qancha vaqt ko‘tarilgan? Uning boshlang‘ich tezligi qanday bo‘lgan? (Javobi: 60 m/s, 6 s).
Agar boshlang‘ich tezliksiz erkin tushayotgan jism oxirgi sekundda 75 m yo‘lni o‘tgan bo‘lsa, u qanday balandlikdan tushgan? Harakatning oxiridagi tezligi nimaga teng? (Javobi: 320 m, 80 m/s).
Ikki sharcha bir nuqtadan 20 m/s boshlang‘ich tezlik bilan 1 sekund vaqt intervali bilan yuqoriga vertikal otildi. Birinchi sharcha otilgandan qancha vaqt o‘tgach, sharlar uchrashadi? (Javobi: 2,5 s).
Maxovik aylanganda gardishidagi nuqtalar tezligi 6 m/s ulardan o‘qqa 1,5 sm yaqin masofada bo‘lgan nuqtalar tezligi esa 5,5 m/s bo‘lsa, maxovikning radiusi qancha? (Javobi: 18 sm).
Mexanik harakat I g‘ildirakdan II g‘ildirakka tasma orqali uzatiladi. Agar II g‘ildirakning burchak tezligi 100 ns-1, g‘ildiraklarning radiuslari mos ravishda 30 va 10 sm bo‘lsa, I g‘ildirak minutiga necha marta aylanadi? (Javobi: 300 marta).
9*. Magnitofon o‘ragichi 4 m/s tezlik bilan 40 s da tasmani o‘rab oldi. Agar o‘ragichning boshlang‘ich radiusi 2 sm, oxirgi radiusi 6 sm bo‘lsa, tasmaning qalinligini aniqlang. (Javobi: 0,063 mm).
10. h balandlikdan v0 boshlang‘ich tezlik bilan gorizontal otilgan jism borib tushgan nuqtasiga aynan tushishi uchun uni h/3 balandlikdan qanday gorizontal tezlik bilan otish kerak? (Javobi: v = VJ v0).
bobni yakunlash yuzasidan test savollari
Motorli qayiqning daryo oqimi bo‘ylab suzgandagi qirg‘oqqa nisbatan tezligi 6 m/s, oqimga qarshi suzganda esa 4 m/s. Daryo oqimining tezligi (m/s) nimaga teng?
0,5; B) 1; C) 2,5; D) 5.
Jism 15 m/s tezlik bilan vertikal pastga qarab tashlandi. U 2 s o‘tgach qanday tezlikka erishadi (m/s)?
25; B) 35; C) 30; D) 45.
Jism qanday tezlik bilan vertikal otilsa, u 6 s dan so‘ng otilgan joyiga qaytib tushadi (m/s)?
A) 20; B) 35; C) 30; D) 40.
Yuqoriga tik otilgan jismning tezligi 2 s o‘tgach, ikki marta kamaydi. U qanday tezlik bilan otilgan?
A) 30; B) 40; C) 50; D) 60.
Massalari 100 g va 150 g bo‘lgan ikki metall sharcha bir xil tezlik bilan tik yuqoriga otildi. Ularning qaysi biri balandroq ko‘tariladi? Havoning qarshiligini hisobga olmang.
massasi kichik bo‘lgan sharcha;
massasi katta bo‘lgan sharcha;
ikkalasi bir xil balandlikkacha ko‘tariladi;
berilgan ma’lumotlar yetarli emas.
Aylanma harakat 50 ta tishi bo‘lgan g‘ildirakdan 150 ta tishi bo‘lgan g‘ildirakka uzatilmoqda. Birinchi g‘idirak 2 s davomida bir marta to‘liq aylanib chiqsa, ikkinchi g‘ildirakning aylanish davri qancha?
A) 3 s; B) 7,5 s; C) 5 s; D) 6 s.
Egri chiziqli tekis harakatda quyidagi kattaliklarning qaysi biri o‘zgarmaydi?
A) oniy tezlik moduli; B) tezlanish moduli;
C) o‘rtacha tezlik moduli; D) tezlanish vektori.
Egri chiziqli tekis harakatda tezlanish vektorining yo‘nalishi qanday?
trayektoriyaning egrilik radiusi bo‘yicha markazga;
trayektoriyaga urinma;
harakat trayektoriyasi bo‘yicha;
egri chiziq radiusi bo‘yicha markazdan tashqariga.
125 m balandlikdagi minoradan jism 30 m/s tezlik bilan gorizontal yo‘nalishda otildi. Jismning uchish uzoqligini aniqlang.
A) 300 m; B) 120 m; C) 240 m; D) 150 m.
Jism yerdan gorizontga nisbatan 30° burchak ostida 20 m/s boshlan- g‘ich tezlik bilan otildi. Boshlang‘ich tezlik vektorining gorizontal va vertikal tashkil etuvchilarini aniqlang (m/s).
A) 10 va 14,1; B) 17,3 va 10; C) 14,1 va 10; D) 20 va 10.
bobda o‘rganilgan eng muhim tushuncha,
qoida va qonunlar
Ilmiy kuzatish
|
Ilmiy tadqiqot metodi bo‘lib tizimli, faol, maqsadga yo‘naltirilgan bo‘ladi.
|
Gipoteza
|
Biror-bir jarayon, hodisa haqida taxminiy aytilgan fikr.
|
Tajriba (eksperiment)
|
Gipotezaning to‘g‘riligini tekshirish uchun maxsus sharoitlarda o‘tkaziladi.
|
Model
|
Ixchamlashgan, tartibga solingan, muhim jihatlari ajratib ko‘rsatilgan holat.
|
Ilmiy ideallashtirish
|
Olingan natijaga ko‘ra ideal sharoitda qanday natija chiqishini aytib berish.
|
Ilmiy nazariya
|
Keng qamrovli hodisalarni tushuntiradigan qonunlar to‘plami.
|
Moslik prinsipi
|
Belgilangan chegarada yangi nazariyaning, oldingi nazariya bilan mos tushishi.
|
Egri chiziqli tekis harakat
|
Harakat trayektoriyasi egri chiziqdan iborat bo‘lgan, tezligining kattaligi o‘zgarmaydigan, lekin yo‘nalishi trayektoriyaga urinma ravishda o‘zgaradigan harakat.
|
Harakatlarning mustaqillik prinsipi yoki superpozisiyasi
|
Jism qatnashayotgan harakatlar mustaqil bo‘lib, ularning harakat tezligi (tezlanishi) bir-biriga bog‘liq emasligi.
|
Yuqoriga qarab vertikal harakat
|
Yer tortish kuchi yo‘nalishiga qarama-qarshi harakat. Harakat tenglamasi h=n0 • t- .
|
Pastga qarab vertikal harakat
|
Yer tortish kuchi yo‘nalishidagi harakat. Hara- kat tenglamasi
7 S*2
h =r0 •1 + — ■
|
O‘zgaruvchan aylanma harakat
|
Burchak tezligi vaqt davomida o‘zgarib turadigan aylanma harakat.
|
Burchak t ezlanish
|
Burchak tezlik o‘zgarishining shu o‘zgarish uchun ketgan vaqtga nisbati bilan o‘lcha- nadigan kattalik e = .
At
|
Aylana bo‘ylab tekis o‘zgaruvchan harakatda ixtiyoriy vaqtdagi burchak tezlikni aniqlash formulasi
|
w = oo + cAt.
|
Tangensial tezlanish
|
Tezlikning son qiymati o‘zgarishi tufayli hosil
_ Au bo‘ladi a = —— .
T At
|
Egri chiziqli harakatning to‘la tezlanishi
|
-+ -f -h j o 2
|
|
| |
