|
Mexanikada saqlanish qonunlari statika va gidrodinamika mexanik tebranishlar va to
|
| bet | 7/76 | | Sana | 21.06.2022 | | Hajmi | 1.79 Mb. | | #24107 |
Bog'liq fizika 10 uzb 15, I.ch.m.t prezentatsiya, BIZNES VA TADBIRKORLIK BO\'YICHA TUSHUNCHA , Elektron tijorat test hemisga (5), Axborot xavfsizligi fanidan test topshiriqlari №1. Fan bobi – 1;, Iqtisodiy tahlil darslik, 8-sinf 4-chorak, 08-PV compressed, 3-ish, zuhra malika, ijtimoiy-tarmoqdagi-tuzoqlarning-yoshlar-ma-naviyatiga-ta-siri, 4-топширик, 7-mavzu buxgalter, 4-mavzu Tayyor mahsulotni ishlab chiqarish va sotishni hisobga olish va tahlilx = s=v0 • t. (1.21)
Jism tezligining x va y o‘qlardagi proyeksiyalari quyidagicha ifodalanadi:
V V- Vy=~g' t' (t22)
Jism vertikal yo‘nalishda esa h balandlikdan boshlang‘ich tezliksiz tekis tezlanuvchan harakat qilib erkin tushadi. Shuning uchun istalgan t vaqtdan keyingi vertikal yo‘nalish bo‘yicha vaziyati quyidagicha hisoblanadi:
y=h - £■- (1.23)
Gorizontal otilgan jismning XOY tekislikdagi harakat trayektoriyas ining tenglamasi (1.21) va (1.23) ifodalarga ko‘ra quyidagicha bo‘ladi:
(1.24)
ifoda parabola tenglamasini ifodalaydi. Demak, gorizontal otilgan jism parabola chizig‘i bo‘ylab harakat qiladi. h balandlikdan otilgan jismning uchish vaqti
(1.25)
ifoda yordamida aniqlanadi. U holda jismning uchish uzoqligi
(1.26)
ko‘rinishni oladi.
Gorizontal otilgan jism bir vaqtning o‘zida gorizontal yo‘nalishda tekis va vertikal yo‘nalishda tekis tezlanuvchan harakat qilib, erkin tushadi. Harakatning oxiridagi (t vaqt o‘tgandan keyin) gorizontal va vertikal yo‘nalishidagi tezliklar mos ravishda vx=v0 va vy=g • t bo‘ladi. U holda jismning yerga tushishidagi tezligi quyidagicha aniqlanadi:
v2=v+v2
yoki
(1.27)
Egri chiziq bo‘ylab harakatlanayotgan jismning ko‘chishi uning bosib o‘tgan yo‘liga teng bo‘lmaydi. Shuningdek, gorizontal otilgan jismning harakati davomida tezlik vektorining moduli va yo‘nalishi uzliksiz o‘zgarib turadi.
Masala yechish namunasi
Jism 35 m balandlikdan 30 m/s tezlik bilan gorizontal otildi. Uning yerga tushishdagi tezligini toping.
Berilgan: h=35 m v0=30 m/s g ~ 10 m/s2 Topish kerak v - ?
F ormulasi:
v =&
Yechilishi:
v = J(30 m/s)2 + 2-10-J--35 m =
= 40 m/s.
Javobi: 40 m/s.
7 1. Gorizontal otilgan jism qanday harakatlarda qatnashadi?
3.
Gorizontal otilgan jismning trayektoriyasi qanday chiziqdan iborat?
4.
5.
Gorizontal otilgan jism tezligining gorizontal va vertikal tashkil etuvchilaridan qaysi biri jism harakati davomida o'zgarmaydi?
Kundalik turmushdan mavzuga doir qo'shimcha misollar keltira olasizmi?
Gorizontal yo'nalishda boshlang'ich 10 m/s tezlik bilan otilgan jismning uchish uzoqligi, otilish balandligiga teng bo'ldi. Jism qanday baland- likdan otilgan?
mavzu. GORIZONTGA QIYA OTILGAN JISM HARAKATI
y
Voy
0
1.11-rasm.
Gorizontga nisbatan biror burchak ostida qiyalatib otilgan jism harakatini kuzatsak, uning avval gorizontal yo‘nalishda otilgan nuqta- sidan uzoqlashayotganligini hamda vertikal yo‘nalishda ko‘tarilayot- ganligini ko‘ramiz. Demak, gori- zontga qiya otilgan jism bir vaqtning o‘zida gorizontal va vertikal yo‘nalishlar bo‘ylab harakatlanar ekan. Gorizontal yo‘nalishda jism tekis harakatlanadi. U vertikal yo‘nalishda maksimal balandlikka ko‘tarilguncha tekis sekinlanuvchan, so‘ngra pastga qarab tekis tezlanuvchan harakat qiladi (1.11-rasm).
Gorizontga burchak ostida otilgan jismning harakat trayektoriyasi parabola ko‘rinishida bo‘ladi. Jism uchish jarayonida bir vaqtning o‘zida gorizontal va vertikal yo‘nalishlarda harakatlanayotganligi uchun jismning v0 boshlang‘ich tezligini gorizontal (vox) va vertikal (v) tashkil etuvchilarga ajratamiz:
= v0-coscr,
= v0 'sin ct. (1.28)
Hisoblarni soddalashtirish uchun havoning qarshiligini hisobga olmaymiz. Jismning istalgan t vaqtdan keyingi gorizontal yo‘nalishdagi ko‘chishi quyidagi
Sx v..' '=v0 • * ' cosa (1.29)
tenglikdan aniqlanadi.
Jismning istalgan t vaqtdagi gorizontal va vertikal yo‘nalishdagi tezligi quyidagi tengliklardan aniqlanadi:
|
| |
