158
32 nol va ularning kombinatsiyasi xotiralash hujayralardan biriga ishora qiluvchi
32-razryadli manzilini hosil qiladi. Protsessor hujayradan ma’lumotlarni bir biriga
ko‘chirib olish uchun unga registrlar ulanadi.
Ma’lumotlar shinasi
. Bu shina operativ xotiradan protsessor registrlari va
teskariga holda ma’lumotlarni ko‘chirib olish uchun ishlatiladi. Zamonaviy
kompyuterlarda ma’lumotlar shinasi odatda 64-razryadli, ya’ni 64 satrdan iborat
bo‘lib, ular bo‘ylab ishlov berish uchun birdaniga 8 bayt qabul qilinadi.
Buyruq shinalari
. Protsessor ma’lumotlarni qayta ishlashi uchun unga
buyruqlar kerak. Bu Registrlarida saqlangan baytlar bilan nima qilish kerakligini bilish
kerak bo‘ladi. Ushbu buyruqlar operativ xotiradan protsessorga ham yuboriladi, lekin
ma’lumotlar massivlari saqlanadigan maydonlardan
e
mas, balki dasturlar
saqlanaetgandan.
Buyruqlar ham bayt sifatida ifodalanadi. Eng zamonaviy protsessorlar, buyruq
shinalari 32-razryadli, 64-razryadli bo‘lsa-da, 128-razryadli bo‘lganlar protsessor ham
mavjud.
Protsessorning razryadligi uning bir vaqtning o‘zida registrlar (soat sikli
bo‘yicha) qancha bit ma’lumotni qabul qilishi va qayta ishlashi mumkinligini
ko‘rsatadi.
Protsessorning razryadligi buyruq shinasining razryad chuqurligi bilan
belgilanadi, balki ma’lumotlar shina bo‘lmagan razryad chuqurligi bilan emas. 80386
protsessordan boshlab ular 16-razryadli arxitekturaga egadirlar.
Misol tariqasida KNX loyihasi bilan tanishib chiqamiz.
KNX loyihalarining aksariyati maxsus ajratilgan simli shinalardan
foydalanishga asoslangan. Barcha kontrollerlar, sensorlar va aktuatorlar simli shinaga
ulanadi. Amalda, bu loyihani ishlab chiqish va qurilish yoki ta’mirlash vaqtida zarur
aloqa o‘rnatish zarurligini anglatadi. Rasmiy ravishda standartda boshqa uzatish
vositalari (xususan, elektr ta’minoti tarmog‘i va radio aloqa) mavjud, ammo ular
loyihalarda nisbatan kam uchraydi. Qo‘shimcha boshqarish shinasini o‘rnatishni talab
qilmaydigan muqobil variant sifatida barcha alohida iste’molchilarning umumiy
panelga chiqishi bilan bog‘liq sxemalar tez-tez ishlatiladi. Har ikki versiyalari o‘z
ijobiy va salbiy tomonlari bor. Shu bilan birga KNX spetsifikatsiyalariga rioya qilish
saqlansa, ularning birikishiga ham yo‘l qo‘yiladi.
Simli shinalar topologiyasi juda moslashuvchan tanlanishi mumkin. Chiziqli
shina yog‘och, va yulduzlar topologisidan ham foydalaniladi. Terminatsiya bu
