246
6
135+50 piketidagi Darg‘om
kanalida MGES
7,4
Samarqand
viloyati
Darg‘om kanali
7 Shaudar MGES
7,2
Samarqand
viloyati
Darg‘om kanali
8 Bag‘ishamol MGES
6,45
Samarqand
viloyati
Darg‘om kanali
9
102+00 piketidagi Darg‘om
kanalidagi MGES
6,4
Samarqand
viloyati
Darg‘om kanali
Avtomatlashtirilgan jarayonlarni boshqarish tizimining tarkibiy qismlari alohida
avtomatik boshqarish tizimlari (ABT) va bitta majmuada ulangan avtomatlashtirilgan
qurilmalar bo‘lishi mumkin. Nazorat nazorati va ma’lumotlarni olish tizimlari
(SCADA), taqsimlangan boshqaruv tizimlari( DCS) va boshqa kichik boshqaruv
tizimlari (masalan, dasturlashtirilgan mantiq kontrollerlari (DMK) bo‘yicha tizimlar
kabi. Odatda, avtomatlashtirilgan jarayonlarni boshqarish tizimi texnologik jarayonni
bir yoki bir nechta boshqaruv paneli, jarayon haqidagi ma’lumotlarni qayta ishlash va
arxivlash
vositalari, tipik avtomatlashtirish elementlari: datchiklar, boshqaruv
qurilmalar ijro mexanizmlar, ko‘rinishida boshqarishning yagona tizimiga ega. Sanoat
tarmoqlari barcha quyi tizimlarning axborot aloqasi uchun ishlatiladi.
Gidroenergetika ob’ektlarida suv oqimini o‘lchash uchun to‘rtta turdagi
sensorlar eng keng qo‘llaniladi: induksion; ultratovushli; elektromagnitli toraytiruvchi
qurilmalar bilan. Biroq, bu qurilmalar bir qator kamchiliklarga ega: o‘lchash
davomiyligi, qimmatbaho reaktivlarning yuqori sarfi,
loyihalashning murakkabligi,
o‘lchash natijalarining sub’ektivligi va boshqalar. Issiqlik usulini tadqiq qilish va
ishlab chiqish gidrotexnik tizimlarda oqim tezligi va suv sathini kuzatish uchun oddiy
va ishonchli qurilmalarni yaratish imkonini beradi. Asosiy suv parametrlarini kuzatish
uchun issiqlik usulining istiqboli uning yuqori tezligi, sezuvchanligi, shovqin
immuniteti va iqtisodiy samaradorligi bilan bog‘liq
Bunday tizimlarni ishlab chiqishda yangicha yondashuvni qo‘llash
zarurati
tug‘ildi, ya’ni birinchi navbatda inson operatori (dispetcher) va uning vazifalariga
e’tibor qaratildi. Ushbu yondashuvni amalga oshirish SCADA-tizimlar bo‘lib, ular
ba’zan SCADA/HMI deb ham ataladi.
247
Avtomatlashtirilgan boshqaruv tizimining axborot ta’minoti
Avtomatlashtirilgan boshqaruv tizimining axborot ta’minoti avtomatlashtirilgan
boshqaruv tizimining barcha avtomatlashtirilgan vazifalarini bajarish uchun yetarli
bo‘lishi kerak. Axborot tizimini qurish asoslari avtomatlashtirilgan jarayonlarni
boshqarish tizimining ta’minlash uchun quyidagi tamoyillarga amal qilish lozim:
•
Dastlabki texnologik axborotni bir martalik avtomatik kiritish va uni takroran
ishlatish imkoniyati;
•
Kirish ma’lumotlarini saqlanayotgan joyga iloji boricha yaqin raqamli shaklga
aylantirish.
•
Chiqish ma’lumotlarini raqamli fizik shaklga
imkon qadar yaqin joyga
aylantirish;
•
Noto‘g‘ri va ruxsatsiz ma’lumotlardan himoyalanish va alohida
foydalanuvchilarni keraksiz ma’lumotlardan himoya qilish;
Faqat ushbu avtomatlashtirilgan boshqaruv tizimida foydalaniladigan axborotni
kodlash uchun avtomatlashtirilgan boshqaruv tizimining buyurtmachisi tomonidan
qabul qilingan klassifikatorlardan foydalanish kerak.
Avtomatlashtirilgan boshqaruv tizimida yuqori darajada foydalaniladigan
chiqish ma’lumotlarini kodlash uchun maxsus belgilangan hollar bundan mustasno,
yuqori darajadagi boshqarish tizimlarining klassifikatorlaridan foydalanish kerak.
Avtomatlashtirilgan boshqaruv tizimining axborot ta’minoti u bilan o‘zaro aloqa
qiluvchi tizimlarning axborot ta’minoti bilan, mazmun,
tizim jihatidan mos kelishi
kerak. Kodlash, adreslash usullari, ma’lumotlar formatlari va avtomatlashtirilgan
boshqaruv tizimi tomonidan qabul qilingan va chiqarilgan axborotlarni taqdim yetish
shakli.
Avtomatlashtirilgan boshqaruv tizimi tomonidan yaratilgan hujjatlar shakllari
avtomatlashtirilgan boshqaruv tizimining buyurtmachi idorasi standartlari yoki
me’yoriy-texnik hujjatlari talablariga javob berishi kerak.
Avtomatlashtirilgan boshqaruv tizimining
axborot massivlari majmui
ma’lumotlar bazalari (MB) ko‘rinishida tashkil etilishi lozim.
Avtomatlashtirilgan tizimning
