241
O’zbekistonda gidroelektrostansiyalar
№
Nomlanishi
O’rnatilgan
quvvati
MVT
Viloyat nomi
Daryo nomi
1 Charvak GES (GES-24)
666
Toshkent
viloyati
Chirchik
2
Xodjikent GES (GES-
27)
165
Toshkent
viloyati
Chirchik
3 Tuyamuyun GES
150
Xorazm
viloyati
Amudaryo
4 Andijan GES
140
Andijan
viloyati
Qaradaryo
5 Farxad GES (GES-16)
126
Sirdaryo
viloyati
Sыrdaryo
6
GazalkentGES
(GES-28)
120
Toshkent
viloyati
Chirchik
7 Chirchik GES (GES-7)
84
Toshkent
viloyati
Chirchik
8
Tavakskay GES
(GES-8)
72
Toshkent
viloyati
Chirchik
9 Andijan GES-2
50
Andijan
viloyati
Qaradaryo
242
10 Gissar GES
45
Qashqadaryo
viloyati
Aksu
11 Zarchob GES-1
37,4
Surxandaryo
viloyati
To‘palang daryo
12
Ak-Kavakskay GES-1
(GES-10)
34,7
Toshkent
viloyati
Chirchik
13 To‘palan GES
30
Surhandaryo
viloyati
Tupalang daryo
14 Xishrau GES (GES-2B)
21,9
Samarqand
viloyati
Zaravshan (Darg‘om
kanali)
15 Axangaran GES
21
Toshkent
viloyati
Axangaran
16
Quyi-Bozsu GES-4
(GES-23)
17,6
Toshkent
viloyati
Chirchik (Quyi
Bozsu kanali)
17 Aktepa GES (GES-9)
16,6
Toshkent
Chirchik (Aktepa
kanali)
18 Kadыryo GES (GES-3)
15,34
Toshkent
viloyati
Chirchik (Bozsu
kanali)
19
Quyi-Bozsu GES-1
(GES-14)
15
Toshkent
viloyati
Chirchik (Janubiy
Bozsu kanali)
20 Tuyabug‘uz GES
11,4
Toshkent
viloyati
Oxang‘aran
243
21
Shahrihan GES №6
(GES-5A)
11,4
Andijan
viloyati
Shaxrixansay kanali
22 Salar GES (GES-12)
11,2
Toshkent
viloyati
Chirchik (Bozsu
kanali)
23
Quyi-Bozsu GES-3
(GES-19)
11,2
Toshkent
viloyati
Chirchik (Quyi
Bozsu kanali)
24 Kibray GES (GES-11)
11,2
Toshkent
viloyati
Chirchik (Bozsu
kanali)
25
Akkavak GES-2 (GES-
15)
9
Toshkent
viloyati
Chirchik (Bozsu
kanali)
26
Taligulyan GES №3
(GES-5B)
8,8
Samarqand
viloyati
Zaravshan (Dargom
kanali)
27
Shahrihan GES №7
(GES-6A)
7,7
Andijan
viloyati
Shaxrixansay kanali
28 GES YuFK № 2
7,05
Andijan
viloyati
Janubiy Farg‘ona
kanali
29
Quyi-Bozsu GES-2
(GES-18)
7
Toshkent
viloyati
Chirchik (Quyi
Bozsu kanali)
30 Burdjar GES (GES-4)
6,4
Tashkent
Chirchik (Burdjar
kanali)
31 Irtыshar GES (GES-3B)
6,4
Samarqand
viloyati
Zeravshan
(Darg‘om kanali)
244
32
GES-2 Bolshogo
Ferganskogo kanala
(GES-9A)
6
Namangan
viloyati
Farg‘ona katta
kanali
33
GES-1 Farg‘ona katta
kanali (GES-8A)
6
Namangan
viloyati
Farg‘ona katta
kanali
34 Kudash GES
5
Farg‘ona
viloyati
Soh
35
Quyi-Bozsu GES-6
(GES-22)
4,4
Toshkent
viloyati
Chirchik (Quyi
Bozsu kanali)
36 Bozsu GES (GES-1)
4
Toshkent
Chirchik (Bozsu
kanali)
37
Sheyxantaur GES
(GES-21)
3,6
Toshkent
Chirchik (Anhor
kanali)
38 Urg‘ut GES
3
Samarqand
viloyati
Zaravshan
(Darg‘om kanali)
39
Taligulyan GES №1
(GES-1B)
3
Samarqand
viloyati
Zaravshan (Dargom
kanali)
40 GES YuFK № 1
2,2
Andijan
viloyati
Janubiy Fargana
kanal
41 GES Ertashsay
2,2
Toshkent
viloyati
Iyertash
42
«Taligulyan-3»
qoshidagi MiniGES.
0,23
Samarqand
viloyati
Zaravshan (Darg‘om
kanali)
245
43 № 3 uzeldagi MiniGES
0,23
Samarqand
viloyati
Zaravshan (Darg‘om
kanali)
44
«Irtishar»dagi
MiniGES
0,22
Samarqand
viloyati
Zaravshan (Darg‘om
kanali)
45 № 1 uzeldagi MiniGES
0,22
Samarqand
viloyati
Zaravshan (Darg‘om
kanali)
46
«Taligulyan-1»
GESdagi MiniGES
0,22
Samarqand
viloyati
Zaravshan (Darg‘om
kanali)
47 Zomin mikroGES
0,2
Jizzax viloyati
Zaaminsu
Yangi qurilayotgan GES
1 Pskem GES
400
Toshkent
viloyati
Pskem
2 Quyichatqal GES
76
Toshkent
viloyati
Chatqal
3 Zarchob GES-2
38,2
Surxandaryo
viloyati
To‘palangdaryo
4 Kamchik MGES
26,5
Namangan
viloyati
Ahang‘aran
5 GES Kamolot
8,16
Toshkent
Chirchik GES
Derivatsion kanali
246
6
135+50 piketidagi Darg‘om
kanalida MGES
7,4
Samarqand
viloyati
Darg‘om kanali
7 Shaudar MGES
7,2
Samarqand
viloyati
Darg‘om kanali
8 Bag‘ishamol MGES
6,45
Samarqand
viloyati
Darg‘om kanali
9
102+00 piketidagi Darg‘om
kanalidagi MGES
6,4
Samarqand
viloyati
Darg‘om kanali
Avtomatlashtirilgan jarayonlarni boshqarish tizimining tarkibiy qismlari alohida
avtomatik boshqarish tizimlari (ABT) va bitta majmuada ulangan avtomatlashtirilgan
qurilmalar bo‘lishi mumkin. Nazorat nazorati va ma’lumotlarni olish tizimlari
(SCADA), taqsimlangan boshqaruv tizimlari( DCS) va boshqa kichik boshqaruv
tizimlari (masalan, dasturlashtirilgan mantiq kontrollerlari (DMK) bo‘yicha tizimlar
kabi. Odatda, avtomatlashtirilgan jarayonlarni boshqarish tizimi texnologik jarayonni
bir yoki bir nechta boshqaruv paneli, jarayon haqidagi ma’lumotlarni qayta ishlash va
arxivlash vositalari, tipik avtomatlashtirish elementlari: datchiklar, boshqaruv
qurilmalar ijro mexanizmlar, ko‘rinishida boshqarishning yagona tizimiga ega. Sanoat
tarmoqlari barcha quyi tizimlarning axborot aloqasi uchun ishlatiladi.
Gidroenergetika ob’ektlarida suv oqimini o‘lchash uchun to‘rtta turdagi
sensorlar eng keng qo‘llaniladi: induksion; ultratovushli; elektromagnitli toraytiruvchi
qurilmalar bilan. Biroq, bu qurilmalar bir qator kamchiliklarga ega: o‘lchash
davomiyligi, qimmatbaho reaktivlarning yuqori sarfi, loyihalashning murakkabligi,
o‘lchash natijalarining sub’ektivligi va boshqalar. Issiqlik usulini tadqiq qilish va
ishlab chiqish gidrotexnik tizimlarda oqim tezligi va suv sathini kuzatish uchun oddiy
va ishonchli qurilmalarni yaratish imkonini beradi. Asosiy suv parametrlarini kuzatish
uchun issiqlik usulining istiqboli uning yuqori tezligi, sezuvchanligi, shovqin
immuniteti va iqtisodiy samaradorligi bilan bog‘liq
Bunday tizimlarni ishlab chiqishda yangicha yondashuvni qo‘llash zarurati
tug‘ildi, ya’ni birinchi navbatda inson operatori (dispetcher) va uning vazifalariga
e’tibor qaratildi. Ushbu yondashuvni amalga oshirish SCADA-tizimlar bo‘lib, ular
ba’zan SCADA/HMI deb ham ataladi.
247
Avtomatlashtirilgan boshqaruv tizimining axborot ta’minoti
Avtomatlashtirilgan boshqaruv tizimining axborot ta’minoti avtomatlashtirilgan
boshqaruv tizimining barcha avtomatlashtirilgan vazifalarini bajarish uchun yetarli
bo‘lishi kerak. Axborot tizimini qurish asoslari avtomatlashtirilgan jarayonlarni
boshqarish tizimining ta’minlash uchun quyidagi tamoyillarga amal qilish lozim:
•
Dastlabki texnologik axborotni bir martalik avtomatik kiritish va uni takroran
ishlatish imkoniyati;
•
Kirish ma’lumotlarini saqlanayotgan joyga iloji boricha yaqin raqamli shaklga
aylantirish.
•
Chiqish ma’lumotlarini raqamli fizik shaklga imkon qadar yaqin joyga
aylantirish;
•
Noto‘g‘ri va ruxsatsiz ma’lumotlardan himoyalanish va alohida
foydalanuvchilarni keraksiz ma’lumotlardan himoya qilish;
Faqat ushbu avtomatlashtirilgan boshqaruv tizimida foydalaniladigan axborotni
kodlash uchun avtomatlashtirilgan boshqaruv tizimining buyurtmachisi tomonidan
qabul qilingan klassifikatorlardan foydalanish kerak.
Avtomatlashtirilgan boshqaruv tizimida yuqori darajada foydalaniladigan
chiqish ma’lumotlarini kodlash uchun maxsus belgilangan hollar bundan mustasno,
yuqori darajadagi boshqarish tizimlarining klassifikatorlaridan foydalanish kerak.
Avtomatlashtirilgan boshqaruv tizimining axborot ta’minoti u bilan o‘zaro aloqa
qiluvchi tizimlarning axborot ta’minoti bilan, mazmun, tizim jihatidan mos kelishi
kerak. Kodlash, adreslash usullari, ma’lumotlar formatlari va avtomatlashtirilgan
boshqaruv tizimi tomonidan qabul qilingan va chiqarilgan axborotlarni taqdim yetish
shakli.
Avtomatlashtirilgan boshqaruv tizimi tomonidan yaratilgan hujjatlar shakllari
avtomatlashtirilgan boshqaruv tizimining buyurtmachi idorasi standartlari yoki
me’yoriy-texnik hujjatlari talablariga javob berishi kerak.
Avtomatlashtirilgan boshqaruv tizimining axborot massivlari majmui
ma’lumotlar bazalari (MB) ko‘rinishida tashkil etilishi lozim.
Avtomatlashtirilgan tizimning
| 