68
5.2 – rasm. Magnitoelektrik rele sxemasi va umumiy ko‘rinishi
F
E
kuchlari hosil qilgan moment,
𝑀
𝑒
= 𝐹
𝑒
𝑑 = 𝑘
′
∙ 𝐵
𝑀
∙ 𝐼
𝑝
.
(5.2)
Bu erda d – F
E
ning juft kuchlari elkasi;
𝑘
′
= 𝑘 ∙ 𝐵
𝑀
∙ 𝐼
𝑝
.
Ramkaning aylanish burchagi kichik (5-10
o
) deb qabul qilinadi va magnit
maydon tekis bo‘lishi uchun magnit qutblarining shakli tanlanadi. Bu holda, magnit
induksiyasi B
M
va M
E
moment doimiy, I
p
tokga mutanosibdir:
𝑀
𝑒
= 𝑘
′′
∙ 𝐼
𝑝
.
(5.3)
M
e
va F
e
belgisi rele ko‘char ramkadagi I
p
yo‘nalishiga bog‘liq. 5.2-rasmda
ko‘rsatilgan I
p
yo‘nalish va F
e
yo‘nalishi "chap qo‘l" qoidasi bilan aniqlanadi.
Shunday qilib, magnitoelektrik relelar tok yo‘nalishiga amal qilishiga kirishadi,
lekin ham xuddi qutblangan relelar kabi o‘zgaruvchan tokda ishlay olmaydilar.
Magnitoelektrik relelar yuqori sezuvchanlikka va kam ist’mol qilishga ega. Ishlab
ketish quvvati 10
-8
-10
-10
W ga etadi va qutblangan relelarning sezgirligidan oshib
ketadi, bu doimiy magnit 1 ning kuchli maydoni va ko‘chmas tizimning kichik qarama-
qarshi momenti mavjudligi bilan izohlanadi.
Magnitoelektrik relelar o‘chirish quvvati kam bo‘lgan kontakt tizimiga ega.
Kontaktlar orasidagi bo‘shliq kichik-taxminan 0,3-0,5 mm teng, magnitoelektrik
relelar yomon qaytishi bilan xarakterlanadi. Bu relelarning ishonchli qaytarilishi
kontaktlarning ochilishiga ta’sir etuvchi rele o‘ralishiga tormozlovchi tok etkazib
beriladi. Relening ishlash vaqti 0.01 – 0.02 c. magnitoelektrik relelar nol-
indikatorlangan tok sxemalarida juda sezgir nol ko‘rsatkich sifatida ishlatilgan va hali
ham ishlatilib kelinmoqda. Ayni paytda, ularni o‘rniga elektron relelar ishlatiladi.
