Mexanizasiyalash muhandislar instituti milliy tadqiqot universiteti

69 
§ 5.5. Induksion relesi 
 
Induksion
relening ishlash prinsipi o‘zgaruvchan magnit chulg‘amlarining bu 
chulg‘amlar bilan induksiyalangan toklar bilan o‘zaro ta’siriga asoslangan. 
Induksion rele
(5.3-rasm) ikkita qo‘zg‘almas elektromagnitlar 1 va 2 dan iborat 
bo‘lib, ularning o‘ramlari orqali mos ravishda I
1
va I
2
o‘zgaruvchan toklari oqib o‘tadi. 
Elektromagnitlarning havo bo‘shlig‘ida o‘q 3 ga nisbatan aylana oladigan alyuminiy 
yoki mis disk 4 o‘rnatilgan. Elektromagnitlar tomonidan yaratilgan o‘zgaruvchan 
magnit oqimlar 1 va 2 diskdagi EYUK 3 induksiyalaydi, ular ta’sirida diskdagi burama 
toklar hosil bo‘ladi (xuddi asinxron dvigatelning qisqa aylanali rotoridagi kabi). 
Magnit oqimlarining ular tufayli yuzaga kelgan toklar bilan o‘zaro ta’sir 
momenti yaratilishiga olib kelishi uchun I
1 
va I
2
toklar fazaviy siljishiga ega bo‘lish 
kerak. Faqat bu holda ikki fazali asinxron dvigatelda sodir bo‘ladigan narsaga o‘xshash 
induksion relening tirqishida aylanuvchi magnit maydon hosil bo‘ladi. I
1
va I
2
oqimlar 
orasidagi faza siljishi 90° bo‘lganda elektromagnitning magnit oqimi 1 bilan 
elektromagnitning 2 oqimidan diskdagi induksiyalangan tok bilan o‘zaro ta’sir kuchi 
har doim elektromagnitning magnit oqimi 2 bilan o‘zaro ta’sir kuchi yo‘nalishiga 
to‘g‘ri keladi. Agar I
2
va I
2
oqimlar fazaga to‘g‘ri kelsa, davr uchun o‘rtacha natijada 
kuch nolga teng bo‘ladi. 
Diskka qo‘llaniladigan moment quyidagicha aniqlanadi: 
𝑀
𝑎𝑦.𝑜′𝑟
= 𝐾 ∙ 𝐼
1
∙ 𝐼
2
𝑠𝑖𝑛𝜑.
(4.3) 
Bu erda K relening konstruksiyasi va o‘ralish bog‘liq bo‘lgan doimiy 
koyeffitsiyent; - I
1
va I
2
orasidagi fazaviy siljish. 
 
5.3 – rasm. Induksion rele sxemasi va umumiy ko‘rinishi 

70 
. 
Bu aylanuvchan moment, 4 prujina qarshiligini engib, diskni kontaktlar 5 
yopilguncha aylantiradi. 
Induksion rele fazaga reaksiyaga kirishgani uchun uni (shuningdek 
elektrodinamik) faza rele sifatida ishlatish mumkin. Harakatlanuvchi qismning past 
inersiyasi bunday relelarni avtomatik himoya va blokirovkalash sxemalarida yuqori 
tezlikli deb ishlatishga imkon beradi. Ular ayniqsa temir yo‘llarda avtomatlashtirishda 
keng tarqalgan. Ulardan tok, kuchlanish, quvvat, chastota, faza, qarshilik relelari 
sifatida foydalanish mumkin. Ularning afzalligi shundaki, ular harakatlanuvchi qismga 
joriy ta’minotni talab qilmaydi. Induksion relelarning sezgirligi past va ularning 
ishlashi kamida 0.5 Vt quvvatni talab qiladi. 

Download 7,42 Mb.