148
§ 11.3. Mantiqiy elementlar bajaradigan funksiyalar
Mantiq algebrasi
- bu 0 va 1 qiymatlarini qabul qilib, o`zgaruvchan kattaliklar
o`rtasidagi bog`liqlikni o`rganadigan analiz va sintez matematik apparatidir. Bu ikkita
qiymatga har xil o‘zaro qarama-qarshi hodisalar, shart va holatlar qo`yiladi. Masalan,
kontaktning ulanishi-1, kontaktning ajralishi-0: signal mavjudligi-1, signalning
yoqligi-0: yopiq zanjir-1, ochiq zanjir-0.
Bu
e
rda shuni nazarda tutish kerakki, 0 va 1 raqamlari miqdoriy nisbatni
anglatmaydi va son ham emas, balki ular simvol hisoblanadi.
Mantiqiy o‘zgaruvchi deb
- faqat ikkita 0 va 1 qiymatlarini qabul qiluvchi
kattalikka aytiladi.
Mantiqiy funksiya
deb argumentlari faqat 0 va 1 qiymatlarni qabul qiluvchi
funksiyaga aytiladi.
Mantiqiy funksiyalarda kirishdagi va o‘zgaruvchi qiymatlarning turli xil amallari
termalar
deyiladi. Kirishdagi o‘zgaruvchilar qiymatlari va logik funksiyalar
qiymatlari termasi funksiyaning haqiqiylik jadvali deyiladi.
Mantiqiy qo‘shish
(diz’yunksiya), yoki funksiya YOKI bir tomonidan
belgilanadi mantiqiy ifoda
𝑌 = 𝑋
1
+ 𝑋
2
.
Haqiqiylik jadvaliga ko‘ra (11.1-jadvalga qarang), funksiya uchun yoki bizda
YOKI uchun Y=1,
𝑌 = 1, 𝑋
1
= 1 𝑢𝑐ℎ𝑢𝑛, 𝑣𝑎 𝑋
2
= 1,
shuningdek,
𝑋
1
= 1 𝑦𝑜𝑘𝑖 𝑋
2
=
1.
Agarda
𝑋
1
= 0 𝑣𝑎 𝑋
2
= 0.
Sxemaning shartli grafik belgilanishi YOKI GOST bo‘yicha va halqaro
elektrotexnika komissiyasi (MEK) standarti bo‘yicha 11.1 - jadvalda ko‘rsatilgan.
Bu
e
rda mantiqiy element (ME) funksiyani bajaruvchi YOKI ichida 1 simvol
bilan ramzi bo‘lgan to‘rtburchak sifatida tasvirlanadi.
