141
6.1 – rasm. Quyosh elementining tuzilishi.
Avvalo quyosh elementi orqa kontakt va turlicha o‘tkazuvchanlikka ega bo‘lgan
ikki qavatli kremniydan iborat bo‘ladi. Quyosh elementi ust tomonidan metall
kontaktlardan tashkil topgan to‘rdan va nurning tovlanishi (jimirlashi) ga qarshi nur
qaytaruvchi qoplamadan iborat bo‘ladi. Ushbu qoplama quyosh elementida o‘ziga
xos havorang tusni hosil qiladi.
Oxirgi yillarda quyosh elementlari uchun yangi turdagi materiallar kashf etilgan.
Masalan yupqa plenkali mis-indiy-diselenida va tellurid-kadmiy (CdTe)
elementlarni misol qilish mumkin. Ushbu quyosh elementlari tijorat yo‘li bilan
sotuvga kiritilmoqda.
Quyosh elementlarining F.I.K. quyidagicha:
monokristallilar – 12 … 15 %;
polikristallilar – 11 … 14 %;
amorf tuzilishli – 6 … 7 %;
tellurid kadmiyli – 7 … 8 %
Quyosh elementi yorug‘lik bilan yoritilganda elektr energiyasini ishlab
chiqaradi. Nurning intensivligiga bog‘liq holda (Vt/m
2
) quyosh elementi ko‘p yoki oz
miqdorda elektr energiyasini ishlab chiqaradi: yorug‘ quyosh nuri.
Qorong‘i yoki bulutli paytga yoki elektr yoritgichdan taraluvchi nurga nisbatan
yaxshiroq. Quyosh elementi yoki modullarni solishtirishda
elementning yoki
modulning nominal quvvatini bilish kerak bo‘ladi. Nominal quvvat pikovoy quvvat
142
W
p
dagi ko‘rsatkich bo‘lib, fotoelektrik modul optimal sharoitda qancha elektr
energiyani ishlab chiqarishi mumkinligini ifodalaydi.
Quyosh panellarining nominal quvvatini aniqlash
va taqqoslash uchun chiqish
quvvati standart test sharoitida o‘lchanadi. Ushbu testlar quyidagilardan tashkil
topadi:
yoritilganlik 1000 Vt/m2;
quyosh spektri AM1,5 (u spektrning tipi va rangini aniqlaydi);
elementning harorati 25
0
S (ushbu ko‘rsatkich muhim,
chunki harorat ortishi
bilan ishlab chiqarish samaradoriligi pasayadi).
Masala: o‘lchami 10 × 10 sm li kremniy kristalidan yasalgan quyosh elementi
1,5
W
p
quvvatga ega. Ko‘pchilik kremniy elementining kristallaridan yasalgan
o‘lchami 1 m
2
li quyosh panellari 100
Vt
pik
quvvatga ega.
