310
Turli xil uzum navlarining biokimyoviy tarkibi keskin farq qiladi. Masalan, shakarlilik darajasi
xo’raki navlarda 20-25 % gacha, mayizboplarda 30-35 %, vinoboplarda 15-18 %gacha bo’ladi. Ular
to’liq pishganda yig’ib olinsa shakarlilik darajasi yanada oshadi.
Xo’raki uzumlarning asosiy qismini aholi yoz va kuz oylarida istemol qiladi, bir qismini maxsus
omborxonalarda saqlab kelasi yil hosili pishganga qadar ham foydalanadi.
Kishmishbop hamda qisman xo’raki nav uzum quritiladi, mayiz va kishmish tayyorlanadi, yil
davomida aholi tomonidan istemol qilinadi.
Sharobbop, qisman xo’raki va kishmish navlarini oziq-ovqat sanoat tarmoqlari qayta ishlab sharoblar,
shampan vinolar, konyaklar, murabbo, shinni, sharbat, kompot, mayonez va boshqa mahsulotlar
ishlab chiqaradi. Qayta ishlangan uzum mahsuloti qoldiqlaridan moy ishlab chiqiladi, chorvachilik
omuxta yemlariga qo’shiladi. Toklarning barglari va novdalari chorvachilikda ozuqa, shoxlari va
poyalari yoqilg’i sifatida ishlatiladi.
Uzumchilikning yuqori xalq xo’jaligi ahamiyatidan yana biri shundaki, ular 50-60 yillargacha
hosil beradi. Ildizlari tuproqqa chuqur joylashadi, qurg’oqchilikka birmuncha chidamli, tuproq
unumdorligi nisbatan past, notekis yerlarda ham hosil beradi va h.k.
Demak, uzumchilik mahsulotlarini ishlab chiqarish va qayta ishlash sermehnat va serdaromad
hisoblanadi. Tarmoqni intensiv rivojlantirish mehnat, yer, suv va boshqa resurslar potensialidan
samarali foydalanish uchun imkoniyatlar yaratadi.
15.21.Uzumchilikning rivojlanishi, hozirgi ahvoli va istiqboli
Madaniy uzumchilik O’zbekistonda taxminan 4-6 ming yildan beri rivojlantiriladi. Ammo,
obyektiv va subyektiv sabablarga ko’ra uning sosial-iqtisodiy samaradorligidan uzoq yillar
barqaror foydalanilmagan.
Sug’oriladigan yerlarni kengaytirish yillarida tokchilikni rivojlantirish darajasi
tezlashtirilgan (1-jadval).
