2. Yalpi daromad va yagona soliq to‘lovchilar.
- O‘O‘S, bojxona bojlari va aktsiz solig‘ini hisoblab yozish va to‘lash:
D-t 9430-«Boshqa operatsion xarajatlar»
K-t 6410-«Byudjetga to‘lovlar bo‘yicha qarzdorlik».
D-t 6410-«Byudjetga to‘lovlar bo‘yicha qarzdorlik»
K-t 5110-«Hisob-kitob schyoti».
- Tovarni sotishdan tushgan yalpi tushumning kelib tushishi:
D-t 5110-«Hisob-kitob schyoti»
K-t 4010-«Xaridor va buyurtmachilardan olinadigan schyotlar».
- Konsignator komissiyasi summasi bilan birgalikda konsignatsiya tovari qiymatiga:
D-t 4010-«Xaridor va buyurtmachilardan olinadigan schyotlar»
K-t 9020-«Tovarlarni sotishdan olingan daromad».
- Sotish sanasigacha bo‘lgan O‘zbekiston Respublikasi Markaziy banki rasmiy kursi bo‘yicha
konsignant daromadi summasiga va BYuD bo‘yicha konsignatsiya tovarining qiymatiga:
D-t 9120-«Sotilgan tovarlar tannarxi»
K-t 6990-«Boshqa majburiyatlar».
Bir vaqtning o‘zida 004-«Komissiyaga qabul qilingan tovarlar» hisobvarag‘idan
konsignatsiya tovari qiymati hisobdan chiqariladi.
- Konsignatorning yalpi daromadi summasiga:
D-t 9020-«Tovarlarni sotishdan olingan daromad»
K-t 9900-«Yakuniy moliyaviy natija».
- Yalpi daromad solig‘i hisoblab yozilgan va to‘langan:
D-t 9810-«Daromad (foyda) solig‘i bo‘yicha xarajatlar»
K-t 6410-«Byudjetga to‘lovlar bo‘yicha qarzdorlik».
D-t 6410-«Byudjetga to‘lovlar bo‘yicha qarzdorlik»
K-t 5110- «Hisob-kitob schyoti».
- Davr xarajatlarini hisobdan chiqarish:
D-t 9900-«Yakuniy moliyaviy natija»
K-t 9430-«Boshqa operatsion xarajatlar».
13 MAVZU. MOL YETKAZIB BERUVCHI VA PUDRATCHILAR, XARIDOR VA
BUYURTMACHILAR BILAN HISOB-KITOBLAR HISOBI
13.1. Mol yetkazib beruvchilar va pudratchilar bilan hisob-kitoblar hisobi
Mol yetkazib beruvchilar bilan ulardan sotib olingan tovar-moddiy zahiralari bo‘yicha va
pudratchilar bilan ular tomonidan ko‘rsatilgan xizmat va bajarilgan ishlar bo‘yicha joriy
majburiyatlar to‘g‘risidagi axborotlar quyidagi schyotlarda umumlashtiriladi:
6010-«Mol yetkazib beruvchilar va pudratilarga to‘lanadigan schyotlar» schyoti
6020-«Berilgan veksellar» schyoti
6010-«Mol yetkazib beruvchilar va pudratilarga to‘lanadigan schyotlar» schyotida mol
yetkazib beruvchilardan sotib olingan asosiy vositalar, nomoddiy aktivlar, tovar-moddiy zahiralar.
Pudratchilarning xo‘jalik uchun bajargan qurilish-montaj ishlari, asosiy vositalarni tahmirlash va
texnik xizmati ko‘rsatish va hokazolar summasiga moddiy boyliklarni yoki xarajatlarni hisobga
oladigan tegishli schyotlar debeti bilan korrespondentsiyalangan holda kreditlanadi. Qishloq
xo‘jalik korxonalarining mol yetkazib beruvchilar va pudratchilarga qarz summalarini
o‘tkazganda 6010-schyot debetlanadi va pul mablag‘lari yoki bank kreditlari schyotlari
kreditlanadi.
№ Operatsiya mazmuni
Schyotlar
korrespon-
dentsiyasi
Debet
Kredit
1
Mol yetkazib beruvchilardan o‘rnatiladigan uskunalar olinganda 0710, 0720 6010
2
Mol yetkazib beruvchilar va pudratchilarning kapital qo‘yilmalar
uchun bajargan ishlari va ko‘rsatgan xizmatlari uchun taqdim
etgan schyotlari to‘lashga qabl qilinganda
0810-0890 6010
3
Mol yetkazib beruvchilardan materivllar olinganda
1010-1090 6010
4
Mol yetkazib beruvchilardan o‘stiruvdagi va boquvdagi chorva
mollari olinganda
1110, 1120 6010
5
Mol yetkazib beruvchilardan har xil TMZ olinganida (1510
schyot qo‘llanilganda)
1510
6010
6
Mol yetkazib beruvchilardan tovar-moddiy zahiralar sotib
olinganida QQS summasini hisobga qabul qilish
4410
6010
7
Korxona tomonidan mol yetkazib beruvchilar bajargan ishlar va
xizmatlar olinganda (shu jumladan energiya, gaz, bug‘, suv)
2010, 2310,
2510, 2710,
9420
6010
8
Brakni tuzatish va kofalatli tahmirlash bo‘yicha mol yetkazib
beruvchilarning xizmatlari
2610
6010
9
Kelgusi davr xarajatlariga taalluqli ishlar va xizmatlar mol
yetkazib beruvchilardanolinganda
3190
6010
10 Mol yetkazib beruvchilardan tovarlar olinganda
2910*2990 6010
11 Mahsulot, tovarlar, ish va xizmatlar realizatsiya qilinganida mol
yetkazib beruvchi va pudratchilarni bajargan ish va ko‘rsatgan
xizmatlri
9410
6010
12 Tabiiy ofatni tugatishda mol yetkazib beruvchilar va pudratchilar
xizmati
9720
6010
13 Mol yettkazib beruvchilar va pudratchilarga qarzlar bankdani
schyotlar to‘langanda.
6010
5110-5530
14 Dahvo muddati o‘tgan kreditor qarz hisobdan o‘chirilganda
6010
9360
Faktura qilinmagan mollar uchun (schyot-faktura yoki boshqa hisoblashish hujjatlari
bo‘lmagan taqdirda) 6010-schyot kelmib tushgan mollarning ulgurji yoki shartnomada qiymati
bo‘yicha kreditlanadi.
Shuni nazarda tutish kerak-ki, mol yetkazib beruvchi va pudratchilar bilan ulardan
olinadigan TMZ, ular bajaradigan xizmatlar va ishlar uchun olib boriladigan hisob-kitoblar barcha
hollarda taqdim etilgan schyotga muvofiq kamida 15% oldin to‘lov (bo‘nak o‘tkazish) amalga
oshirilishi lozim.
Mol yetkazib beruvchilar va pudratchilarga tovar-moddiy zahiralarlar va boshqa aktivlarni
yetkazib berishlari, hamda ish bajarish va xizmat ko‘rsatishlari uchun berilgan avanslar bo‘yicha
hisob-kitoblar to‘g‘risidagi axborotlar quyidagi schyotlarda umumlashtiriladi:
4310-«Tovar-moddiy qiymatliklar uchun mol yetkazib beruvchilar va pudratchilarga
berilgan bo‘naklar».
4320-«Uzoq muddatli aktivlar uchun mol yetkazib beruvchilar va pudratchilarga berilgan
bo‘naklar»
4330-«Boshqa berilgan bo‘naklar».
Berilgan bo‘naklar summalari, hamda tovar, ish va xizmatlar qisman tayyor bo‘lganida
amalga oshirilgan to‘lovlar 4310-«Tovar-moddiy qiymatliklar uchun mol yetkazib beruvchilar va
pudratchilarga berilgan bo‘naklar», 4320-«Uzoq muddatli aktivlar uchun mol yetkazib beruvchilar
va pudratchilarga berilgan bo‘naklar» va 4330-«Boshqa berilgan bo‘naklar» schyotlarining debeti,
bo‘yicha pul mablag‘larini oluvchi schyotlar (5110, 5210, 5510) bilan korrespondentsiyalangan
holda aks ettiriladi.
Mol yetkazib beruvchilar va pudratchilarga bo‘naklar mol yetkazib beruvchi va xo‘jalik
yurituvchi sub’ekt o‘rtasida tuzilgan kontrakt yoki shartnomaga asosan beriladi. Ayrim hollarda
ishlar qisman bajarilganligi to‘g‘risidagi dalolatnoma bo‘lishi mumkin. Bunda to‘lov
topshiriqnomasida qisman to‘lov yoki oldin to‘lov foizi ko‘rsatiladi.
Mol yetkazib beruvchilar va pudratchilarga berilgan bo‘naklarni hisobga oluvchi schyotlar
bo‘yicha analitik hisob har bir debitor bo‘yicha alohida yuritiladi.
Mol yetkazib beruvchilar va pudratchilarga berilgan avanslarni hisobga oluvchi schyotlar
bo‘yicha schyotlar korrespondentsiyalaridan namunalar keltiramiz:
№
Operatsiya mazmuni
Schyotlar korrespon-
dentsiyasi
Debet
Kredit
1
Qishloq xo‘jalik mahsulotlarini tayyorlashga naqd pul bilan
bo‘nak berilganda
4310
5010
2
Bankdagi schyotlardan bo‘naklar o‘tkazilganda
4310-4330 5110-5530
3
Olingan kreditlar va qarzlar hisobidan bo‘naklar o‘tkazilganda
4310-4330 6810-6820
7810-7820
4
Kontrakt buzilishi munosabati bilan oldin berilgan avanslar
qaytarilganda
5010-5530 4310-4330
5
Oldin berilgan avanslar mol yetkazib beruvchilar yoki
pudratchilarga qarzni qoplashga hisobga o‘tkazilganda
6010, 7010 4310-4330
6
Mol yetkazib beruvchilarga berilib, dahvo muddati o‘tib ketgan
bo‘naklar hisobdan o‘chirilganda
9430
4310-4330
7
Berilgan avanslar summasining uzoq muddatli qismidan
tegishlisini joriy o‘tkazilganda
4310-4330 0940
Mol yetkazib beruvchilar va pudratchilar bilan olib boriladigan hisob-kitoblarning sintetik
hisobi esa 6-ASK jurnal-orderda yuritiladi. 6-ASK jurnal-order qo‘shimcha varaqalardan
foydalanib, choraklik, yarim yillik yoki bir yilga ochiladi.
Mol yetkazib beruvchilardan olingan moddiy boyliklar, pudratchilardan qabul qilingan ish
va xizmatlar bo‘yicha muomalalar 6-ASK jurnal-orderga ilova qilinadigan, mol yetkazib
beruvchilar va pudratchilar bilan hisoblashuvlarga oid muomalalar reestrida, oy davomida
ro‘yxatga olib boriladi. Bu reestr har bir mol yetkazib beruvchi (pudratchi) uchun ochiladi.
Oy oxirida 6010-schyotning 6-a reestrdagi oborotlari jamlanib, har bir mol yetkazib
beruvchi (pudratchi) uchun bittadan qator ajratilgan, 6-ASK jurnal-orderga o‘tkaziladi. Shu
sababli oyda bir marta sodir bo‘ladigan muomalalar reestrga yozilmasdan, dastlabki hujjatlarga
asosan bevosita 6-ASK jurnal-orderda hisobga olinadi.
Har oy oxirida 6-ASK jurnal-orderda oborotlar va oy oxiriga qoldiqlar jamlab chiqiladi.
So‘ngra 6-ASK jurnal-orderning jamlangan oborotlari boshqa jurnal-orderlardagi
korrespondentsiyalanuvchi schyotlarning oborotlari bilan taqqoslanib, yozuvlar to‘g‘riligi
tasdiqlanadi. Shundan so‘ng 6010 schyotning bir oylik jami kredit oboroti Bosh daftarning 6010-
schyot ochilgan betidagi «Jami kredit oboroti» degan grafasiga o‘tkaziladi. So‘ngra debetlanuvchi
schyotlar bo‘yicha ham yozib chiqiladi.
6-ASK jurnal-orderga ilova
«______________» fermer xo‘jaligi
20-- yil mart oyiga mol yetkazib beruvchilar (pudratchilar) bilan hisoblashishlar bo‘yicha
operatsiyalar reestri (ko‘chirma)
Oy boshiga qoldiq
6010 schyot kreditidan schyotlar debetiga
Mol
yetkazib
beruvchi (pudratchi)
hujjati
Summa, so‘m
Aloqa
qiluvchi
schyot
shifri
Sotib olish
qiymati
bo‘yicha
Hisob
bahosi
bo‘yicha
Hisob
birligida
o‘zgarish
Hujjat
Aloqa qiluvchi schyot
shifri
Debet
Kredit
Sana
Nomer
Sana
Raqam
i
summa
si
-
11098
03.03
970
570
-
-
63
-
-
-
-
04.03
980
4300
-
-
63
-
-
-
-
04.03
715
810
720
90
07
14.03
86
810
92
13.03
813
3600
3200
400
08
21.03
97
3600
90
16.03
845
1575
1400
175
12
26.03
112
1575
90
28.03
913
1904
1700
204
06
-
-
-
-
Itogo
12759
7020
869
5985
-
-
1905
Bundan tashqari, mart oyida
fevral oyida sotib olingan
qiymatliklar uchun to‘landi
1312
55
14655
90
Jami
21952
Jurnal-order № 6-ASK
6010-«Mol yetkazib beruvchilar va pudratchilar to‘lanadigan schyotlar» schyoti krediti bo‘yicha 20-- y. (ko‘chirma)
Hisobot davri uchun jurnal-orderdagi yozuvlar tugallangan. Rasshirovka mahlumotlari tekshirildi. Oborotlar summasi Bosh daftarda aks ettirildi.
Jurnalni
to‘ldirish tartibi
ya
nv
ar
F
ev
ra
l
m
ar
t
A
pr
el
m
ay
iy
un
iy
ul
av
gu
st
se
nt
ya
br
ok
ty
ab
r
no
ya
br
de
ka
br
Y
ak
un
iy
ob
or
ot
la
r
Yozuvlarni
05.02
05.03
06.04
Oborotlarni
Bosh
daftarda
aks ettirish
06.02
06.03
07.04
Imzolar:
bajaruvchi
Orlova
Orlova
Orlova
Bosh buxgalter
Belyaeva
Belyaeva
Belyaeva
6-ASK jurnal-orderga ilova
«______________» fermer xo‘jaligi
20--
yil mart oyiga mol yetkazib beruvchilar (pudratchilar) bilan hisoblashishlar bo‘yicha
operatsiyalar reestri (ko‘chirma)
Oy
boshiga
qoldiq
6010 schyot kreditidan schyotlar debetiga
Mol yetkazib beruvchi
(pudratchi) hujjati
Summa, so‘m
Aloqa
qiluvchi
schyot
shifri
Sotib
olish
qiymati
bo‘yicha
Hisob
bahosi
bo‘yicha
Hisob
birligida
o‘zgarish
Hujjat
Aloqa
qiluvchi
schyot shifri
Debet
Kredit
Sana
Nomer
Sana
Raqami
summasi
-
11098
03.03
970
570
-
-
63
-
-
-
-
04.03
980
4300
-
-
63
-
-
-
-
04.03
715
810
720
90
07
14.03
86
810
92
13.03
813
3600
3200
400
08
21.03
97
3600
90
16.03
845
1575
1400
175
12
26.03
112
1575
90
28.03
913
1904
1700
204
06
-
-
-
-
Itogo
12759
7020
869
5985
-
-
1905
Bundan tashqari, mart oyida fevral
oyida sotib olingan qiymatliklar
uchun to‘landi
1312
55
14655
90
Jami
21952
|
