252
N—soliq stavkasi. Bu tartib deyarli hamma mahsulotlar (ishlar, xizmatlar) oborotiga
qo‘llaniladi.
1. O‘z ichiga QQS summasi qo‘shilgan baho va tariflarda sotilgan tovarlar (ishlar, xizmatlar)
sotilganda soliq quyidagi shaklda aniqlanadi:
Ist.QQS=XSTQ x N:(N+100).
Bu yerda:
XSTQ — QQSni o‘z ichiga oluvchi tovar qiymati.
QQS to‘lashdan ozod bo‘lgan korxonalar yoki tovarlar bo‘yicha QQS dan ozod bo‘lgan yuridik
shaxslar erkin (shartnomaviy) baho va tariflarga QQS summasini qo‘shmaydilar.
Shunday holat yagona soliq to‘lovchi kichik korxonalarga, yalpi daromad solig‘i to‘lovchi savdo
tashkilotlariga va yagona yer solig‘i to‘lovchi qishloq xo‘jaligi tovar ishlab chiqaruvchilariga ham
taalluqlidir.
Ikkinchi guruh stavka — nolli stavkadir. Nolli stavkada quyidagilar soliqqa tortiladi:
1) mustaqil hamdo‘stlik davlatlarini o‘z ichiga olib eksportga erkin almashtiriladigan
valyutalarda tovarlar (ishlar, xizmatlar) sotilsa, agar hukumatlararo tuzilgan shartnomalarda boshqacha
shartlar belgilanmagan bo‘lsa;
2) qishloq xo‘jaligi korxonalariga ishlab chiqarish, qishloq xo‘jalik maqsadlariga mineral o‘g‘itlar
va yonilg‘i-moylash materiallari ortilsa;
3) chet el diplomatik va unga tenglashtirilgan vakolatxonalarning rasmiy foydayaanishiga
tovarlar (ishlar, xizmatlar) sotilganda, shu vakolatxonalarning diplomatik va ma’muriy-texnik
xodimlarining shaxsiy iste’moli uchun, ular bilan birga yashovchi oila a’zolarini ham qo‘shib (agar ular
O‘zbekiston fuqarosi bo‘lmasa), ular O‘zbekistonda doimo yashamasa, chet el mamlakati ham shunday
printsipni qo‘llasa, nolli stavka joriy etiladi.
Nolli stavkada soliqqa tortiladigan korxonalar QQSni "0" stavkada hisoblaydi va moddiy
resurslarni sotib olib ishlab chiqarishda foydalanganda QQS summasini hisobga oladi (zachyot).
Ya’ni bunday mahsulot ishlab chiqaruvchilar QQSni mah-sulot yetkazuvchiga ham, byudjetga
ham tulamaydilar, chunki "0" stavkani qo‘llagan holda sotadilar. Demak, nolli stav-ka degani QQSdan
tamomila ozod etilgan demaqdir. Ana shu holat bilan nolli stavka sotib olgan materiallarini ishlab
chiqarish xarajatlariga qo‘shuvchi QQSdan imtiyoz oluvchi korxonalardan farq qiladi.
