Əks əlaqəli kaskadların tezlik xarakteristikalarının formalaşdırılması. Tranzistorlu kaskadın parametrlərinin stabilləşdirilməsinin göstərilən üsullarının çatışmayan cəhəti güclənmə əmsalının azalmasındadır. Qeyd edildiyi kimi, lazım olan güclənmə əmsalını təmin etmək üçün kaskadların sayını artırmaq lazım gəlir, sxem mürəkkəbləşir. Göstərilən çatışmazlığı aradan qaldırmaq (kompensasiya etmək) üçün bir sıra sxem həlləri mövcuddur.
Məlumdur ki, sükunət rejiminin stabilləşdirilməsi dövrələri İk0 cərəyanının və ya Uke0 gərginliyinin uzunmüddətli stabilliyini təmin etməlidirlər, yəni bu dövrələr həmin parametrlərin ancaq yavaş dəyişmələrini kompensasiya etməlidirlər. Məsələn, ətraf mühitin temperaturunun dəyişməsi birdən baş verə bilmədiyindən, kaskadın girişində faydalı siqnalın birdən dəyişməsi nəticəsində cərəyanın dəyişməsinin stabilləşdirməsi tələb olunmur. Odur ki, əks rabitə dövrəsi sabit və yavaş dəyişən siqnal üzrə qapanmalı, onun dəyişən hissəsi üçün açıq olmalıdır. Bunun üçün əks əlaqə dövrəsinin ötürmə əmsalı ə.r. tezlikdən asılı olmalıdır. Əks əlaqə dövrəsi ancaq yavaş dəyişən siqnalları buraxmalı,
yüksək tezlikli siqnalları isə buraxmamalıdır, yəni siqnalın tezliyinin artması ilə
ə.r. əmsalı azalmalıdır. Bu xüsusiyyətə ötürmə funksiyası olan aperiodik manqa
malikdir. Aydındır ki, =0 olduqda ə.r.= ə.r.0 , olduqda isə
e.r 0
olur. ə.r əmsalının yuxarıdakı qiymətini əks rabitəli gücləndiricinin ötürmə əmsalında yerinə yazsaq gücləndirici kaskadın ötürmə funksiyasını alarıq :
W ( p) K
/[1 K
/(Tp 1)]
Ku0
Tp 1
(2.9)
u0 u0
e.r.0
Ku0
e.r. 1
[Tp(Ku0
u0
1)] 1
Bu ötürmə funksiyası şəkil 2.10 - də göstərilən xətti ATX-ya uyğun gəlir.
Şəkil 2.10. Tezlikdən asılı m.ə.ə. dövrəsinə malik tranzistorlu kaskadın loqarifmik ATX – sı
Cərəyana görə ardıcıl və gərginliyə görə paralel əks əlaqəyə malik tranzistorlu kaskad üçün yuxarıda verilən üsulun sxem həlli şəkil 2.11-də göstərilmişdir.
Şəkil 2.11,a - da göstərilən sxemdə tezliyin artması ilə paralel qoşulmuş Re və Ce elementlərin yekun müqaviməti azalır. Kollektorun sabit cərəyanı halında, bu, əks əlaqə gərginliyinin azalmasına gətirib çıxarır ki, bununla da kaskadın güclənmə əmsalı artmış olur.
b)
Şəkil 2.11. Kaskada korreksiya kondensatorunun daxil edilməsi:
çıxış cərəyanına görə ardıcıl m.ə.r. dövrəli kaskad halında;
çıxış cərəyanına görə paralel m.ə.r. dövrəli kaskad halında.
2.11,b şəklində göstərilən sxemdə tezliyin artması ilə R1ə.r. rezistoru və Cə.r. kondensatoru vasitəsi ilə yaradılmış bölücünün ötürmə əmsalı azalır. Bu tranzistorun kollektor dövrəsindən onun baza dövrəsinə ötürülən gərginliyin bir hissəsinin azalmasına səbəb olur. Nəticədə, əks əlaqə dövrəsinin ötürmə əmsalı azalır, kaskadın güclənmə əmsalı artır. Belə kaskadın tezlik xarakteristikası şəkil
2.10-da göstərilən xarakteristikaya oxşar olur. Siqnalın tezliyinin artması ilə Cə.r. kondensatorunun müqaviməti azaldığından, kondensatorla gücləndiricinin girişinin şuntlanmasının qarşısını almaq üçün əlavə R2ə.r. rezistorundan istifadə edilir.
|
