b
Uk gərginliyi 0,9 Uçıx –dan 0,1Uçıx qiymətinə qədər azalır və t1,0
𝑙n [İb / (İb
– İkd/ ) ifadəsi ilə hesablanır. Burada açarın zaman sabitidir.
b + R2(Ck+C2) yuxarı tezliklərdə
Şəkil 5.8. Açar sxeminin işinin zaman diaqramı
Açar rejimində tranzistorun iş rejiminin xüsusiyyəti ondan ibarətdir ki burada cərəyan və gərginliyin böyük diapazonda dəyişməsi ilə tranzistorun parametrləri də dəyişir. Odur ki, hesabat zamanı tranzistorun parametrlərinin orta qiymətlərindən istifadə edilir.
İmpulsun çıxışdakı gecikməsi çıxış gərginliyinin 0,5U çıx səviyyəsindən hesablanır. Odur ki, açarın açılması zamanı gecikmə müddəti açılma müddəti ilə gərginliyin azalması müddətinin yarısının cəmindən ibarət olur:
azal. açıl
t 1,0 = t + 0,5 t 1,0 (5.7)
Gecikmə müddətinin azalması R1 müqavimətinin azalması ilə əldə edilir, nəticədə baza cərəyanı artır.
Tranzistorun açılma prosesi onun doyma rejiminə keçməsi ilə başa çatır. Tranzistorun doyma vəziyyəti böyük baza cərəyanı ilə xarakterizə olunur ki, bu
zaman tranzistorun baza qatında yük daşıyıcıların artıq hissəsi toplanır.
Yükdaşıyıcıların toplanması prosesi (2-:- 3)
n müddətində davam edir. –
n
yükdaşıyıcılarının toplanmasının zaman sabitidir və adətən, n
qəbul edilir.
b
Açarın bağlanması zamanı birinci mərhələdə bazadan artıq yüklərin sorulması prosesi başlayır. Bu mərhələdə giriş gərginliyi Ugir sıfıra yaxın olur. Baza cərəyanının mənbəyi kollektor dövrəsinin qida mənbəyi olur. Odur ki, baza cərəyanının istiqaməti açıq tranzistorun kollektop cərəyanının istiqamətinin əksinə olur ( İ - < 0).
I
Sorulma müddəti tsov. sorulmanın zaman sabitindən sor və İkd, İb, b
cərəyanlarından asılıdır. Burada təqribən
sor
- dir. Bağlayıcı impulsun
davametmə müddəti müddəti
sor - dən kifayət qədər böyük olduğu halda sorulma
b
b
t
𝑙n
I I
b
(5.8)
ilə ifadə olunur.
sor
Ikd
/ I
b
b
( I
Bazanın İ - əks cərəyanı bazadakı yükləri azaldır. Yüklər nəzərə alınmayacaq dərəcədə az olduqda bazanın əks cərəyanı azalaraq sıfıra yaxınlaşır. Bu halda tranzistor bağlanır, kollektor cərəyanı azalır, kollektor gərginliyi isə artır. Gərginliyin artma müddəti
ilə ifadə olunur.
t 0 ,1
𝑙 n kn
/ ) I
(5.9)
Tranzistorun bağlanması zamanı impulsun gecikməsi sorulma müddəti tsor və müsbət cəbhənin uzunluğunun yarısının cəmindən ibarət olur :
t
0,1
gec
tsor
0,5t 0,1
(5.10)
Bu gecikmə əsasən yükdaşıyıcıların sorulma müddəti ilə təyin edilir və doyma prosesinin dərinliyinin azaldılması ilə, yəni İb baza cərəyanının
azaldılması ilə kiçildilə bilər.
1, 0
t
gec
gecikməsi isə İb cərəyanının artırılması ilə
azaldıla bilər.
1, 0
t
və
gec
0,1
t
gec
gecikmələrinin münasib qiymətlərini almaq üçün
doyma prosesinin dərinliyini azaltmağa imkan verən müxtəlif sxem həllərindən istifadə edilir.
Elektron açarının təhlili göstərir ki, bipolyar tranzistor kifayət qədər
ətalətə malikdir. Bu ətalət, əsasən, tranzistorun tezlik xüsusiyyətləri və
idarəedici siqnalın parametrləri ilə müəyyən olunur. Elektron açarının işləmə cəldliyinin (cəldişləməsinin) artırılmasının müxtəlif üsulları mövcuddur.
Tranzistorun sürətli çevrilməsi üsulunun mahiyyəti ondan ibarətdir ki, tranzistorun açılma və bağlanma intervallarında idarə siqnalının elə qiyməti formalaşdırılır ki, bu qiymət tranzistorun stasionar açılma və bağlanma vəziyyətlərinə uyğun qiymətlərdən yüksək olsun. İdarə siqnalının bu cür formalaşdırılması kifayət qədər çətin məsələdir. Odur ki, təcrübədə formaları konkret məsələ üçün optimal olan sadə idarə siqnallarından istifadə edilir.
Tranzistorun sürətli çevrilməsinin həyata keçirilməsinin ən sadə variantı idarə dövrəsində sürətləndirici kondensatorlardan istifadə olunmasına əsaslanmışdır (şək. 5.9.).
Şəkil 5.9. Sürətləndirici kondensatorun təsirinin izahı sxemi
İdarə siqnalının təsiri ilə baza cərəyanı sıçrayışla artaraq özünün maksimum qiymətini alır. Buna səbəb ilk anda kondensatorun müqavimətinin sıfra yaxın olmasıdır. Kondensatorun dolması ilə baza cərəyanı eksponensial azalır və özünün baza müqavimətinə uyğun stasionar qiymətini alır. RbCb zaman sabitinin artması açarın çevrilməsi prosesini sürətləndirir. Lakin bu halda maksimum çevrilmə tezliyi məhdudlaşır, çünki Cb kondensatorunun boşalması üçün müəyyən vaxt tələb olunur.
Tranzistorun bağlanması prosesində qeyri-əsas yükdaşıyıcıların sorulması üçün nisbətən çox vaxt tələb olunur. Bu müddəti azaltmaqla cəldlişləməni artırmaq olar. Odur ki, tranzistorun doymamış rejimi təmin olunmalıdır. Təcrübədə buna kollektor keçidinin minimal gərginliyini fiksasiya etməklə nail olurlar. Bu məqsədlə tranzistorun baza və kollektor aralığına Şotki diodu qoşulur.
Tranzistorun baza oblastında artıq yüklərin toplanmasını aradan qaldırmaq üçün Uke gərginliyini fiksasiya etmək lazım gəlir. Buna kollektor - emitter aralığına diod və ona ardıcıl olaraq fiksasiya gərginliyi mənbəyi qoşmaqla nail olurlar. Bu üsul nadir hallarda tətbiq edilir.
| 