139
so’zi
talabalar so’zi bilan,
aniq, puxta so’zlari
bajaradilar so’zi bilan,
o’z so’zi
vazifalarini so’zi bilan o’zaro zich bog’langandir. Demak,
bevosita ishtirokchilar
ssintaktik modelida dastlab so’z birikmalari ajratiladi, so’ngra ular gap ichida
birlashtiriladi.
Bilimlar injenerligi (Knowledge Engineering) - bilimlar bazasi bilan
shug’ullanuvchi maxsus yo’nalish bo’lib, u sun’iy intellekt
tizimining tarkibiy
qismi sanaladi. Bilimlar injenerligi kognitiv lingvistika, kompyuter semantikasi va
kompyuter lingvistikasining yutuqlariga tayanadi. Bunda informatsya va bilimlar
strukturasiga oid bo’lgan
semantik tarmoq, freym, senariy, Word-net kabi
tushunchalar va ularning tatbiqi muhim hisoblanadi.
СALL (Computer Assisted Language Learning) – til o’qitishni
avtomatlashtirish - xorijiy tillarning kompyuter yordamida o’qitilish tizimini
ta’minlovchi amaliy dasturlar hamda bilimlarni avtomatik baholash mexanizmlari.
Til o’rgatishda kompyuterdan foydalanish bo’yicha dastlabki tajribalar XX asrning
60-yillarida Stenford (Russian-Program) va Nyu York universistetlarida (Das
Deutche Program) o’tkazildi. XX asrning 70-80-yillarida til o’qitishda
kompyuterdan foydalanishga bo’lgan qiziqish kuchaydi va hatto alohida yo’nalish
-
Computer Assisted Language Learning (CALL)ning yuzaga kelishiga olib
keldi. CALL bo’yicha 1-xalqaro konferensiya 1985 yil 12-13
noyabrda Budapesht
shahrida o’tkazildi.
O’qituvchi lingvistik avtomatlardan foydalanishda 2 xil yondashuv mavjud:
1) bixevioristik yondashuv – mavjud an’anaviy o’qitish tizimining barcha
jabhalarini e’tiborga oluvchi o’qitish mexanizmlari, bunda grammatikaning
ma’lum bo’limi tugagandan so’ng, uni
topshiriqlar asosida baholash, shuningdek,
leksik minimumlar bo’yicha bilimni nazorat qilishga yo’naltirilgan dasturiy
ta’minotga asoslangan o’qitish tizimi. Bunda bixeviorizmning
“stimul-reaksiya-
mustahkamlash” formulasiga asoslaniladi. O’qitish usullari “stimul” (turtki)
vazifasini
bajaradi, o’rganuvchi bundan ta’sirlanadi va bilimni mustahkamlaydi.
2) kognitiv-intellektual yondashuv – CALL (CALL Software) uchun
universal dasturiy ta’minotlar yaratish, o’qitish tizimini lug’at bazasi, grammatika
bo’yicha qo’llanmalar,
tizimni avtomatik korrektorlar,
speller bilan ta’minlash,
