117
Kompyuter lingvistikasi fanining rivojlanish istiqbollari
Reja
1.
Informatsion jamiyat va kompyuter lingvistikasi.
2. Sun’iy intellekt g’oyasi.
3. Ekspert tizimlar va neyron tarmoqlar.
Tayanch so’z va iboralar: informatsion jamiyat, sivilizatsiyaning uch
to’lqini, istiqbolli yo’nalishlar, sun’iy intellekt, neyron tarmoqlar, ekspert
tizimlari, lingvistik protsessorlar, tabiiy tilli interfeys, biokompyuter, semiotik va
biologik yondashuv, mashina ijodi, intellektual (ratsional) agent, texnologik
singulyarlik, Tyuring testi, bilimlar injenerligi.
Insoniyat uchinchi ming yillikning boshida axborot asriga qadam qo’ydi.
Bu bilan bog’liq holda informatsion jamiyat konsepsiyasi ishlab chiqildi. Bu
konsepsiyaning asoschisi amerikalik futurolog olim E.Toffler hisoblanadi. U
jamiyatni turli bosqichlarga bo’lib o’rganishni taklif etib,
sivilizatsiyaning uch
to’lqinini ajratdi: a) birinchi to’lqin – industrial jamiyatgacha bo’lgan davr
(qishloq xo’jaligi sivilizatsiyasi). Bunda asosiy boylik
yer va tabiatdan olingan
zahiralar hisoblanadi; b) ikkinchi to’lqin – industrial sivilizatsiya. Bunda asosiy
boylik ishlab chiqarish vositalari sanaladi; c) uchinchi to’lqin –
postindustrial
sivilizatsiya (informatsion jamiyat). Bunda kapital va mehnat o’z o’rnini
informatsiya va bilimga bo’shatib beradi.
Minglab yillar davomida rivojlangan inson tafakkuri uchun bugungi kunda
dastlabki manba, ya'ni axborot olish hayotiy zaruriyatga aylandi. Shuning uchun
jahon bozorida ma'lumot oltindan ham qimmatliroq baholanadi. Mazkur axborotni
topish, saqlash, qayta ishlash va boshqalarga yetkazishning
qulay usullariga
bo’lgan ehtiyoj kun sayin oshib bormoqda. Demak, kimki mazkur qulay usullarni
ishlab chiqsa, ularga egalik qilsa, mana shu odam dunyodagi eng boy odam
bo’ladi. Ma'lumki, dunyodagi eng boy-badavlat kishi Bill Geyts hisoblanadi.
Nima uchun dunyodagi
eng boy kishi kompyuter, ya'ni axborotni qabul qilish,
saqlash va qayta ishlash sohasining vakili? Bu savolga Billi Geytsning o’zi
shunday javob beradi:
"Kim axborotga ega bo’lsa, u hamma narsaga ega bo’ladi"
yoki uning yana bir mushohadasi dunyoga mashhur: "
Axborot dunyodagi eng
katta, eng qimmat moddiy boyliklardan ham ustun turadi, chunki ushbu boyliklar
axborot vositasida qo’lga kiritiladi".
87
87
