118
2003 yil dekabrda Jenevada (Shveytsariya)
informatsion jamiyat qurish
muammosiga bag’ishlangan Butunjahon Sammiti bo’lib o’tdi. Unda shunday shior
o’rtaga tashlandi:
“Informatsion jamiyat qurish – yangi mingyillikning global
chaqirig’idir”. Sammitda ikki muhim hujjat qabul qilindi: Informatsion jamiyat
qurish prinsiplari to’g’risidagi Deklaratsiya
88
hamda
information jamiyat qurish
bo’yicha ish Rejasi
89
. Mazkur hujjatlarda belgilanishicha, endilikda jamiyatning
taraqqiyoti kompyuter texnologiyalari bilan chambarchas bog’liq bo’lib qoladi.
Shu o’rinda alohida ta’kidlash lozimki, kompyuter
lingvistikasi informatsion
texnologiyalarning istiqbolini belgilovchi eng muhim yo’nalish sanaladi hamda u
informatsion jamiyat taraqqiyotida hal qiluvchi ahamiyatga ega bo’ladi.
Olimlar kompyuterlarni intellektual jarayonlar avtomatizatsiyasini yuzaga
chiqaruvchi muhim vosita sifatida baholadilar. Qisqa vaqt ichida kompyuterlarning
teoremalarni isbotlashda,
rasm chizishda, shaxmat o’yinida foydalanilishi sun’iy
intellekt bo’yicha izlanishlarning ilk samarasidir. Asta-sekinlik bilan insonning
aqliy faoliyatini modellashtiruvchi dasturlarning yaratilishi muayyan sohalardagi
murakkab masalalarni yechuvchi ekspert tizimlarining yuzaga kelishiga olib keldi.
Lekin shuni ta’kidlash zarurki, hali hanuz inson miyasining analogi bo’la oladigan
dastur yoki tizim yaratilgani yo’q.
Kompyuter lingvistikasi fanining eng istiqbolli yo’nalishlaridan biri sun’iy
intellekt hisoblanadi. Virtual qomus hisoblangan
Wikipedia sahifalarida sun’iy
intellektga
(artificial intelligence) shunday ta’rif berilgan: “Sun’iy intellekt bu –
kompyuter yoki robotning shunday xususiyatiki, u asosan insonning aqliy faoliyati
bilan bog’liq bo’lgan masalalarni, xususan,
fikrlash, nutq mazmunini anglash,
ma’lumotlarni umumlashtirish kabilarni yechishga yo’naltirilgan bo’ladi. Bu
termin mazkur xususiyatlarga ega bo’lgan sistemalarni ishlab chiqish bilan bog’liq
kompyuter texnologiyalarining bir bo’limiga nisbatan ham ishlatilmoqda”.
90
Sun’iy intellekt bo’yicha tadqiqotlar olib brogan olim Jon Makkarti shunday
yozadi:
“Sun’iy intellekt – intellektual mashinalar, intellektual kompyuter
dasturlar yaratish texnologiyasi va bu haqidagi fan. Intellektual sistema
strukturasi 3 asosiy blokni o’z ichiga oladi: bilimlar bazasi, masalani yechuvchi
tizim va intellektual interfeys”.
91
Ekspert
tizimlari modelida, intellektual informatsion tizimlarda, ba’zi
mashinalarda, hayvonlarda va odamlarda intellektning turlicha darajalari va
ko’rinishlari mavjud. Mazkur turlichalik bilimlar bazasi va qanday operatsiyalarni
bajara olishiga bog’liq. Intellektni bunday talqin qilishdan ko’rinib
turibdiki,
88
