122
(SIAI) tadqiqotchisi E.Yudkovskiy insoniyatni sun’iy intellektlar bilan bog’liq
global xavf kutayotganidan ogohlantiradi. Olimning fikricha, agar kelajakdagi
sun’iy intellekt tizimiga insonlarga nisbatan do’stlik munosabatida bo’lishini
ta’minlovchi dastur o’rnatilmasa, butun insoniyat uchun katta xavf paydo bo’ladi.
96
Ilmiy fantastik asarlar muallifi Veror Vinj ham sun’iy inellektlar tizimi to’la
yaratib bo’lingan paytda jamiyatda keskin o’zgarishlar bo’lishi haqida yozgan. Bu
davr
ilmiy adabiyotlarda texnologik singulyarlik deb atalmoqda. Hatto
futurologlarning fikricha, bu davr 2030 yilda boshlanadi.
97
Fanda hali hanuz sun’iy intellektning aniq va mukammal ta’rifi
mavjud
emas, chunki fan bu tizimga hali to’liq erishgani yo’q. Mavjud ta’rif va
tavsiflarning hammasi bu sohada erishilgan yutuqlarga asoslanib, keltirib
chiqarilgan. Falsafada inson intellektining statusi va tabiati haqidaga
munozaralar
davom etmoqda. Kompyuter “aqllilik” darajasining aniq mezoni ishlab chiqilgani
yo’q. To’g’ri, bu sohada ba’zi gipotezalar mavjud. Xususan, “Tyuring testi”,
“Nyuel-Saymon gipotezasi” kabi.
Sun’iy intellektga doir izlanishlar XX asrning 40-yillarida boshlangan.
Sun’iy intellekt muammosiga bag’ishlangan tadqiqotlarning eyforiyasi davrida
“Mashina fikrlay oladimi?”,
“Mashina o’z yaratuvchisidan aqlliroqmi?”
sarlavhalarida maqolalar e’lon qilindi. “Mashina fikrlay oladimi” (1950) sarlavhali
maqolaning muallifi ingliz olimi Alan Tyuring mashina imkoniyatini
insonning
aqllilik darajasi bilan qiyoslash protsedurasini ishlab chiqdi, bu “Tyuring testi” deb
nomlanadi. Ushbu empirik test g’oyasi 1950 yilda “Mind” falsafiy jurnalida
“Hisoblash mashinalari va tafakkur” (
Computing Machinery and Intelligence)
nomli maqolasida e’lon qilindi. Bu testdan ko’zlangan maqsad sun’iy
tafakkurning
inson tafakkuriga yaqin kelishi mumkinligini aniqlash hisoblanadi. Bunga ko’ra
inson bir kompyuter va bir inson bilan o’zaro munosabatga kirishadi. Savollarga
javob berish asosida u kim bilan (inson bilanmi yoki kompyuter dasturi bilanmi)
gaplashayotganini aniqlashi lozim bo’ladi
.Kompyuter dasturining vazifasi esa
insonni xatoga yo’l qo’yishiga, noto’g’ri tanlov qabul
qilishiga majbur qildirish
sanaladi. Barcha ishtirokchilar bir-birini ko’rmaydilar.
TURING TESTidagi savol-javob namunasi:
Q: Please write me a sonnet on the topic of the Forth Bridge.
A: Count me out on this one. I never could write poetry
Q: Add 34957 to 70764
A: (Pause about 30 seconds and then give answer as) 105621.
96
http://www.thetech.org/robotics/etics/index.html
97
